PROJEKTOWANIE W ŚRODOWISKU ZABYTKOWYM

Projektowanie w środowisku zabytkowym
P. Molski

Treścią niniejszej publikacji objęto propedeutycznie problemy ochrony, adaptacji i modernizacji zabytków architektury, których znajomość jest – zdaniem autora – niezbędna dla architektów przy projektowaniu w środowisku kulturowym, w partnerskim dialogu z konserwatorami zabytków, historykami sztuki, mykologami, konstruktorami i w zależności od potrzeb – innych branż. Praca podzielona jest na cztery części:

Część I: Ewolucja koncepcji ochrony zabytków w teorii i praktyce – obejmuje zarys zmieniających się z upływem czasu koncepcji ochrony i uwarunkowań kulturowych, społecznych i gospodarczo-politycznych tych zmian, które znalazły swoje odzwierciedlenie w międzynarodowych i krajowych dokumentach doktrynalnych.

Część II: Dziedzictwo architektoniczne, cechy i wartości zabytków – zawiera: definicje dziedzictwa, zabytku i dóbr kultury współczesnej, rodzaje badań i źródeł wiedzy o zabytkach oraz opis cech obiektu niezbędnych do uznania go za zabytek i danych ilustrujących stan obiektu. Przedstawione są rodzaje wartości zabytkowych, ich atrybutów i nośników oraz metoda wartościowania adresowana do warsztatu projektowego architekta.

Przedmiotem części III: Postępowanie z zabytkami są cele i rodzaje ingerencji w zabytkowe struktury, ich interpretacje i definicje oraz ilustracje ingerencji: konserwacji, restauracji, restauracji w skali brył (uzupełnień parahistorycznych) i uzupełnień ahistorycznych zabytków (w tym – rozbudów) na przykładach polskich i zagranicznych. Przykłady obiektów ilustrowane są w części „językiem architektonicznym” – rysunkami, co pozwala na graficzne uczytelnienie ich istotnych cech. Ważnym problemem postępowania z zabytkami jest pogodzenie ochrony ich kulturowych wartości z dostępem osób niepełnosprawnych.

Część IV poświęcono zarządzaniu zasobami architektonicznego dziedzictwa na różnych poziomach decyzyjnych. Wobec wielu złożonych uwarunkowań pozakonserwatorskich sposób zarządzania współdecyduje o skuteczności opieki i ochrony zabytków.

Spis treści
Wprowadzenie 7
Część I. EWOLUCJA KONCEPCJI OCHRONY ZABYTKÓW W TEORII I PRAKTYCE 11
1. Zarys rozwoju myśli konserwatorskiej 11
2. Teoria ochrony zabytków, dokumenty doktrynalne 16
Część II. DZIEDZICTWO ARCHITEKTONICZNE, CECHY I WARTOŚCI ZABYTKÓW 19
1. Dziedzictwo materialne i niematerialne, badania i źródła wiedzy 19
2. Autentyzm i integralność jako immanentne cechy zabytku 25
3. Charakterystyka stanu zabytku 30
4. Wartościowanie zabytków architektury 33
5. Genius loci 42
Część III. POSTĘPOWANIE Z ZABYTKAMI 45
1. Rodzaje ingerencji i uzupełnień zabytkowych struktur 45
2. Przykłady ingerencji i uzupełnień 63
3. Postępowanie z historycznymi ruinami 78
4. Dostępność obiektów zabytkowych dla osób ze szczególnymi potrzebami 87
Część IV. ZARZĄDZANIE DZIEDZICTWEM KULTUROWYM 91
Część V. KILKA UWAG KOŃCOWYCH 99
Definicje i pojęcia 100
Bibliografia 101
Spis ilustracji 103
Aneks 1. Dokumenty przyjęte przez Polski Komitet Narodowy Międzynarodowej Rady Ochro-
ny Zabytków 105
Aneks 2. Konwencje międzynarodowe dotyczące ochrony zabytków ratyfikowane przez
Polskę110