RADYKALNE OKO

Andrzeja Turowskiego, Radykalne oko. O Witkacym, Kobro, Strzemińskim, Themersonach, Żarnowerównie i innych twórcach sztuki wzbudzającej niepokój

W swoim najnowszym dwutomowym dziele „Radykalne oko. O Witkacym, Kobro, Strzemińskim, Themersonach, Żarnowerównie i innych twórcach sztuki wzbudzającej niepokój” profesor Andrzej Turowski dokonuje istotnej zmiany w swoich badaniach nad awangardą. Pierwszą wojnę światową traktuje jako wydarzenie kluczowe w historii XX-wiecznego modernizmu. Transgresję, rozumianą dotąd jako konstruktywistyczne przekroczenie, w nowej książce zastępuje dadaistyczna subwersja, strategia krytycznego spojrzenia.

“Między przeszłością a przyszłością rozciąga się teren rozdartej formy będącej doświadczeniem świata współczesnego, sztuki wyrażającej opór przed totalnością (poznania) i niepokój tożsamości (istnienia). Takie miały być, mówiąc najogólniej, granice problemowe książki poświęconej radykalnemu oku.W pierwotnym zamyśle chciałem traktować ją jako nowe i zmienione wydanie dawno wyczerpanej publikacji Budowniczowie świata, która z kolei była krytyczną wersją napisanego wiele lat temu opasłego tomu moich rozważań zatytułowanych Konstruktywizm polski. Tak się jednak nie stało. Obecna mutacja dawnych książek okazała się krytyką poprzednich, polemiką z podstawowymi pojęciami, które kiedyś zastosowałem, a także z koncepcją sztuki i metodą badawczą leżącą u podstaw ówczesnych rozpraw.”

Książkę spinają dwa rozdziały dotyczące podróży. One też określają historyczne i problemowe ramy rozważań o nowoczesności. Wyprawa Stanisława Ignacego Witkiewicza i Bronisława Malinowskiego – współczesnych argonautów, „do tropików” oraz związana z emigracyjnymi losami Teresy Żarnowerówny, wędrówka artystki, która między 1940 a 1945 rokiem próbowała przedostać się z Europy do Nowego Jorku.

Pierwsza podróż, w poszukiwaniu Innego, miała wymiar fantazmatyczny, druga przybrała formę tragicznej tułaczki. Egzotyczna podróż, mająca zaspokoić pragnienie uniwersalnej jedności, traktowana jest tu jako mit założycielski modernizmu, podczas gdy wojenna tułaczka i doświadczenie śmierci kończyły nowoczesność.

Dwutomowe dzieło (t 1: Argonauci, t 2: Żołnierze), w atrakcyjnej szacie graficznej autorstwa Błażeja Pindora, zawiera ponad 320 ilustracji i zdjęć, i jest koedycją wydawnictwa Muzeum Sztuki Nowoczesnej i wydawnictwa słowo/obraz terytoria.

Andrzej Turowski krytyk i historyk sztuki nowoczesnej, znawca awangardy. Autor kilkuset rozpraw naukowych i tekstów krytyczno-artystycznych. Do jego najważniejszych książek należą: Konstruktywizm polski (1981), Wielka utopia awangardy (1990), Awangardowe marginesy (1998), Budowniczowie świata (2000), Malewicz w Warszawie (2002), Parowóz dziejów (2012), Biomorfizm w sztuce XX wieku (2019). Wykładał w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, był profesorem w l’Ecole d’Architecture w Paryżu oraz na Uniwersytecie w Clermont Ferrand, a w 1990 objął katedrę sztuki nowoczesnej Uniwersytetu Burgundzkiego w Dijon. Współtworzył program poznańskiej Galerii Odnowa (lata 60.) i program Galerii Foksal w Warszawie (lata 70.), był również związany z teatrem Cricot 2. Były członek Komitetu Nauk o Sztuce PAN. Doktor honoris causa Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi. Odznaczony złotym medalem Gloria Artis.