SKOK W NIEZNANE PROCESY MODERNIZACYJNE ARCHITEKTURA I POLITYKI PRZESTRZENNE W KALISZU POCZĄTKÓW XX WIEKU

SKOK W NIEZNANE
Procesy modernizacyjne, architektura
i polityki przestrzenne w Kaliszu początków XX wieku

Makary Górzyński

Spis treści
Nota od Autora, podziękowania 5
Rozdział pierwszy – Zaprzeszłe horoskopy wielkiego jutra:
Kalisz u początków XX wieku 7
1.1. Noce i dnie kaliskiej miejskości 7
1.2. Wprowadzenie ogólnohistoryczne 10
1.3. Zaprzeszłe horoskopy: sytuacja historyczna i struktura opracowania 18
Rozdział drugi – Rozwój Kalisza w erze rosnących antagonizmów:
rewolucje miejskie (1903–1911) 27
2.1. Rewolucja 1905–1907: kontestacja dotychczasowego porządku
i alternatywne formy kaliskiej sfery publicznej 27
2.2. Ankieta miejska 1905 roku: samorząd jako oczekiwana przez warstwy
średnie rewolucja polityczna 35
2.3. Rewolucje przestrzenne: „Wielki Kalisz” i planowanie urbanistyczne 45
2.3.1. Połączenie transgraniczne i problem kierunków
rozwojowych Kalisza 45
2.3.2. Inicjatywa planistyczna magistratu 51
2.3.3. Projekt urbanistyczny z 1906 roku: papierowy 300-tysięcznik 61
2.3.4. „Plan tułał się po różnych kancelariach” 74
2.4. „Wydano prawie wszystkie pieniądze miasta” 101
2.5. Inne przedsięwzięcia magistratu oraz inwestycje ze środków rządowych 117
2.6. Społeczne polityki miejskie: pozarządowe inicjatywy modernizacyjne 124
2.6.1. Miasto „karkołomnych ulic”: magistrat na celowniku krytyki 124
2.6.2. Higieniści wobec bolączek Kalisza: modernizacja społeczna
i jej wzorce architektoniczno-urbanistyczne 129
2.6.3. Rozwój dyskursu urbanistycznego w Kaliszu a problem
samorządu miejskiego 147
2.7. Podsumowanie: upadek „dobrego miasta”? 153
Rozdział trzeci – Ostatnie próby nowego otwarcia w kierowaniu szybkim
rozwojem miasta (1911–1914) 159
3.1. Wprowadzenie 159
3.2. Raporty otwarcia: przejęcie władzy przez Bronisława Bukowińskiego
i Zjazd Higienistów w Kaliszu (8–10 września 1911) 168
Spis treści4
3.3. Nierówny bilans zysków i strat: modernizacja i rozbudowa
infrastruktury komunalnej 178
3.4. Próby nowego otwarcia w dziedzinie budynków szkolnych i szpitalnych 203
3.5. Nowa architektura publiczna Kalisza w dobie konfesjonalizacji polityki
i nacjonalizmu 210
3.5.1. „Świątynia pracy rzemieślnika kaliskiego” 211
3.5.2. „Oto oddajemy do użytku pałac nauki” 222
3.5.3. „Gmach użyteczności publicznej mający dla przyszłych pokoleń
być wzorowem świadectwem rozwoju naszego budownictwa,
rzemiosł i sztuki stosowanej” 227
3.6. „Wczasy Kaliskie”: obrazy z czasów transformacji 239
3.7. Podsumowanie: Kalisz w procesach urbanistycznej przemiany 243
Zakończenie: spuścizna wielkiej transformacji 249
English summary – A leap into the unknown. Processes of modernization,
architecture and spatial politics in Kalisz in the 1900s 261
Aneks – Budżety i kapitały Kalisza na przełomie XIX–XX wieku –
wyciąg tabelaryczny 263
Sfera społeczna Kalisza przełomu wieków: wybrane instytucje i stowarzyszenia,
aktorzy, sieci powiązań 267
Dodatek bibliograficzny 311
Bibliografia 321