BADANIA TECHNICZNE POJAZDÓW PORADNIK DIAGNOSTY

Badania techniczne pojazdów
Poradnik diagnosty

Autor: Sitek Kazimierz

Bogato ilustrowany poradnik poświęcony badaniom technicznym pojazdów drogowych. Opisano w nim podstawowe zasady BHP, najważniejsze przepisy dotyczące badań technicznych pojazdów i wymagania dotyczące stacji kontroli pojazdów, identyfikację pojazdu, ogólną kontrolę stanu technicznego podwozia i nadwozia, badanie stanu technicznego układów hamulcowych, diagnozowanie oświetlenia zewnętrznego, badanie układów związanych z ochroną środowiska, badanie pojazdu z urządzeniem technicznym podlegającym dozorowi technicznemu, badanie pojazdu zabytkowego, odczyt wskazań drogomierza, rodzaje i zakres badań dodatkowych, badanie techniczne autobusu o dopuszczalnej prędkości do 100 km/h, badanie techniczne pojazdów przeznaczonych do przewozu towarów niebezpiecznych, badanie techniczne pojazdów przystosowanych do zasilania gazem, badanie techniczne pojazdów hybrydowych i elektrycznych, badanie techniczne pojazdów skierowanych i po zmianach konstrukcyjnych oraz wybrane rodzaje badań dodatkowych. W drugim wydaniu informacje uaktualniono wg stanu na 2024 rok oraz uzupełniono m.in. o liczniki cząstek stałych wykorzystywane do pomiaru stężenia tych cząstek w spalinach pojazdów spełniających normę Euro 5 i wyższe.
Odbiorcy: diagności stacji kontroli pojazdów i kandydaci na diagnostów, uczniowie techników i szkół branżowych II stopnia zgodnie z podstawą programową 2019 kształcący się w zawodzie technika pojazdów samochodowych oraz uczestnicy kursów zawodowych w zakresie jednostki efektów kształcenia MOT.06.6 (Przeprowadzanie badań technicznych pojazdów samochodowych), jak również przedsiębiorcy prowadzący stacje kontroli pojazdów.

Spis treści
Spis treści
1. Podstawowe zasady bezpieczeństwa i higieny pracy 7
2. Przepisy dotyczące badań technicznych pojazdów 12
2.1. System badań technicznych pojazdów 12
2.1.1. System badań technicznych pojazdów w Unii Europejskiej 12
2.1.2. System badań technicznych pojazdów w Polsce 13
2.2. Rodzaje badań technicznych 17
2.3. Terminy badań technicznych 18
2.4. Istota i zakres badań technicznych 19
2.5. Wymagania dotyczące diagnostów 21
2.6. Postępowanie diagnosty 24
3. Stacje kontroli pojazdów 27
3.1. Działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia stacji 27
3.2. Rodzaje i uprawnienia stacji kontroli pojazdów 28
3.3. Wymagania w stosunku do stacji kontroli pojazdów 30
3.3.1. Wymagania ogólne 30
3.3.2. Stanowisko kontrolne 31
3.4. Wyposażenie kontrolno-pomiarowe 35
3.5. Stanowisko zewnętrzne do pomiarów akustycznych 37
4. Identyfikacja pojazdu 38
4.1. Międzynarodowy system identyfikacji pojazdów 38
4.1.1. Numer identyfikacyjny pojazdu VIN 38
4.1.2. Wykonanie i usytuowanie oznaczeń identyfikacyjnych 42
4.1.3. Ocena autentyczności numerów identyfikacyjnych 43
4.1.4. Rozkodowanie numerów identyfikacyjnych pojazdów 44
4.2. Numer nadwozia, podwozia lub ramy 45
4.3. Tabliczka znamionowa producenta 46
4.4. Oznakowanie ogumienia i obręczy 48
5. Ogólna kontrola stanu technicznego podwozia i nadwozia 53
5.1. Kontrola organoleptyczna wybranych układów podwozia 53
5.1.1. Układ napędowy 53
5.1.2. Układ jezdny 54
5.1.3. Układ zawieszenia 55
5.1.4. Układ kierowniczy 58
5.2. Badanie układów podwozia na liniach diagnostycznych 62
5.2.1. Linie do diagnozowanie samochodów osobowych 63
5.2.2. Uniwersalne linie diagnostyczne 69
5.2.3. Linie do diagnozowania pojazdów ciężarowych 74
5.2.4. Kierunki rozwoju linii diagnostycznych 76
5.3. Kontrola stanu technicznego nadwozia 79
5.3.1. Ogólna ocena stanu technicznego nadwozia 79
5.3.2. Kontrola szyb samochodowych 81
6. Badanie stanu technicznego układów hamulcowych 84
6.1. Wymagania eksploatacyjne 84
6.2. Warunki zdatności technicznej 85
6.3. Metody diagnozowania układów hamulcowych 86
6.3.1. Układy hamulcowe sterowane hydraulicznie 86
6.3.2. Układy hamulcowe sterowane pneumatycznie 88
6.4. Badanie skuteczności i równomierności działania hamulców 90
6.5. Urządzenia do diagnozowania układów hamulcowych 96
7. Diagnozowanie oświetlenia zewnętrznego 104
7.1. Wymagania prawne 104
7.2. Parametry diagnostyczne świateł 110
7.3. Metody diagnozowania 111
7.4. Urządzenia diagnostyczne 112
7.4.1. Przyrządy optyczne (fotometryczne) 112
7.4.2. Przyrządy komputerowe (z kamerami) 114
7.5. Ocena stanu technicznego instalacji elektrycznej 118
8. Badanie układów związanych z ochroną środowiska 119
8.1. Analiza spalin 119
8.1.1. Uwarunkowania prawne 119
8.1.2. Zadania, działanie i budowa analizatorów spalin 120
8.1.3. Pomiar prędkości obrotowej i temperatury oleju silnikowego 123
8.2. Kontrola składu spalin w pojazdach z systemem OBD 124
8.2.1. Diagnostyka pokładowa OBD II/EOBD 124
8.2.2. Procedura badań pojazdów z systemem OBD 127
8.3. Analiza spalin silników motocyklowych 132
8.4. Pomiar zadymienia spalin 135
8.4.1. Kontrola spalin silników o zapłonie samoczynnym 135
8.4.2. Zasada działania i budowa dymomierzy 136
8.4.3. Liczniki cząstek stałych 139
8.5. Ocena hałasu zewnętrznego pojazdu 142
9. Badanie pojazdu z urządzeniem technicznym podlegającym dozorowi technicznemu 146
9.1. Rola i zadania dozoru technicznego 146
9.2. Akty prawne dotyczące dozoru technicznego 148
9.3. Urządzenia techniczne podlegające dozorowi technicznemu 148
9.4. Urządzenia ciśnieniowe podlegające dozorowi technicznemu 151
9.5. Badanie techniczne pojazdu z urządzeniem dozorowym 151
10. Badanie pojazdu zabytkowego 155
10.1. Akty prawne związane z pojazdami zabytkowymi 155
10.2. Istota i zakres badania pojazdu zabytkowego 157
11. Odczyt wskazania drogomierza 161
12. Rodzaje i zakres badań dodatkowych 163
12.1. Rodzaje dodatkowych badań technicznych 163
12.2. Zakres badań dodatkowych 164
13. Badanie techniczne autobusu o dopuszczalnej prędkości do 100 km/h 168
13.1. Ogólny układ konstrukcyjny pojazdu samochodowego 168
13.2. Urządzenia automatycznej regulacji układami ruchu pojazdu 169
13.3. Wybrane urządzenia elektroniczne wspomagające kierowcę 170
13.3.1. Urządzenie przeciwblokujące ABS 170
13.3.2. Urządzenie przeciwpoślizgowe ASR 173
13.3.3. Układ stabilizacji toru jazdy ESP 175
13.4. Układy hamowania długotrwałego (zwalniacze) 177
13.4.1. Hamulce (zwalniacze) silnikowe 177
13.4.2. Zwalniacze podwoziowe (retardery) 179
13.5. Ogranicznik prędkości 183
13.6. Klasy autobusów 185
13.7. Warunki dodatkowe dla autobusu 185
13.8. Zakres i sposób przeprowadzania badania 190
14. Badanie techniczne pojazdów przeznaczonych do przewozu towarów niebezpiecznych 193
14.1. Podstawowe pojęcia i definicje 193
14.2. Obowiązujące akty prawne 196
14.3. Pojazdy wymagające dodatkowych badań technicznych 199
14.3.1. Pojazdy typu EX/II, EX/III i MEMU 199
14.3.2. Pojazdy do przewozu w cysternach typu FL i AT 201
14.4. Dodatkowe wymagania konstrukcyjne dla pojazdów 203
14.5. Oznakowanie pojazdów 207
14.5.1. Tablice ostrzegawcze 207
14.5.2. Nalepki ostrzegawcze 208
14.6. Wyposażenie dodatkowe pojazdów 210
14.6.1. Gaśnice 210
14.6.2. Wyposażenie awaryjne 212
14.7. Zakres i sposób przeprowadzania badania 212
15. Badanie techniczne pojazdów przystosowanych do zasilania gazem 215
15.1. Właściwości paliw gazowych i silników zasilanych gazem 215
15.2. Stanowisko kontrolne i zasady bezpieczeństwa 217
15.3. Budowa i zasada działania instalacji gazowej 218
15.3.1. Klasyczny system zasilania gazem 218
15.3.2. System zasilania nadciśnieniowego 220
15.3.3. System wtrysku gazu ciekłego 221
15.4. Przepisy dotyczące pojazdów z instalacją gazową 223
15.4.1. Wymagane warunki techniczne 223
15.4.2. Zakres i sposób badania 230
15.5. Identyfikacja elementów instalacji zasilania gazem 233
15.5.1. Obowiązkowe i dopuszczalne elementy instalacji gazowej 233
15.5.2. Cele homologacji 233
15.6. Zasady wykonywania badania instalacji gazowej 237
15.7. Przyrządy do badania instalacji gazowej 240
16. Badanie techniczne pojazdów hybrydowych i elektrycznych 243
16.1. Pojazdy o napędzie hybrydowym 243
16.2. Pojazdy o napędzie elektrycznym 244
16.2.1. Pojazdy o napędzie wyłącznie elektrycznym 245
16.2.2. Pojazdy zasilane ogniwami paliwowymi 247
16.3. Badanie techniczne samochodów o napędzie hybrydowym i elektrycznym 248
16.3.1. Identyfikacja pojazdu 249
16.3.2. Ogólna ocena stanu napędu hybrydowego/elektrycznego 251
16.3.3. Weryfikacja stanu połączeń elektrycznych 251
16.3.4. Ocena stanu zespołów 252
16.3.5. Kontrola działania napędu podczas jazdy 254
16.4. Zasady bezpieczeństwa podczas badania technicznego 255
17. Badanie techniczne pojazdów skierowanych i po zmianach konstrukcyjnych 257
17.1. Pomiar skuteczności tłumienia drgań zawieszenia 257
17.2. Pomiar ustawienia kół i osi w pojazdach o dmc do 3,5 t 262
17.2.1. Urządzenia komputerowe z elektronicznymi głowicami pomiarowymi 265
17.2.2. Urządzenia komputerowe z głowicami pasywnymi 267
17.3. Pomiar ustawienia kół i osi w pojazdach o dmc powyżej 3,5 t 271
17.4. Przebieg kontroli ustawienia kół i osi pojazdu 277
17.5. Dokument identyfikacyjny pojazdu 279
17.6. Badanie dodatkowe pojazdu po zmianach konstrukcyjnych 283
17.6.1. Badanie i opis zmian dokonanych w pojeździe 284
17.6.2. Wybrane przypadki zmian konstrukcyjnych pojazdu 285
17.7. Rola i zadania rzeczoznawcy samochodowego 289
18. Wybrane rodzaje badań dodatkowych 291
18.1. Sprawdzanie urządzeń sprzęgających 291
18.1.1. Klasy urządzeń sprzęgających 291
18.1.2. Oznakowanie i parametry sprzęgów 292
18.1.3. Wymagania europejskie dla urządzeń sprzęgających 294
18.1.4. Przepisy polskie dotyczące urządzeń sprzęgających 299
18.1.5. Kontrola urządzeń sprzęgających 300
18.2. Badanie dodatkowe taksówki 306
18.3. Badanie dodatkowe pojazdu uprzywilejowanego 308
18.4. Badanie dodatkowe pojazdu do nauki jazdy i egzaminowania 310
18.5. Badania dodatkowe tzw. podatkowe 312
18.6. Badanie dodatkowe pojazdu z blokadą alkoholową 315
18.7. Badanie dodatkowe potwierdzające spełnienie wymagań technicznych dotyczących transportu międzynarodowego 316
Literatura 319

Errata

O autorach / z książki

Dr inż. Kazimierz Sitek
Dr inż. Kazimierz Sitek jest absolwentem Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie (1974). Stopień doktora nauk technicznych uzyskał na Wydziale Mechanicznym WAT (1983). Pracował na stanowiskach eksploatacyjnych w jednostkach wojskowych oraz na stanowiskach dydaktycznych i naukowych w wojskowym szkolnictwie technicznym (Wyższa Oficerska Szkoła Samochodowa i Centrum Szkolenia Czołgowo-Samochodowego w Pile). Jego zainteresowania naukowe i zawodowe dotyczą m.in.: badań procesów napełniania cylindrów silników spalinowych, badań stanowiskowych i trakcyjnych pojazdów samochodowych oraz eksploatacji i diagnostyki pojazdów mechanicznych, w szczególności układów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo jazdy. Specjalizuje się w zakresie badań pojazdów samochodowych na liniach diagnostycznych. Wieloletni kierownik stacji kontroli pojazdów i organizator szkolenia diagnostów w zakresie przeprowadzania badań technicznych pojazdów. Zagraniczny staż naukowo-dydaktyczny: Offieziershochschule der Landstreitkräfte (1988, Löbau).
W latach 2001–2008 pracował w przemyśle na stanowisku starszego specjalisty ds. diagnostyki (Unimetal, Złotów). Od 2002 roku pełni obowiązki starszego specjalisty ds. szkolenia i wykładowcy (WORD, Piła). Obecnie zajmuje się zagadnieniami eksploatacji i diagnostyki pojazdów samochodowych oraz problemami transportu drogowego. Prowadzi zajęcia dydaktyczne na kursach: przedsiębiorców i kierowców wykonujących transport drogowy osób i rzeczy (kwalifikacja wstępna, szkolenia okresowe, ADR, certyfikat kompetencji zawodowych, użytkowanie tachografów cyfrowych), kandydatów na egzaminatorów i instruktorów nauki jazdy oraz kandydatów na diagnostów. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Technicznej. Posiada uprawnienia rzeczoznawcy SIMP i do wykonywania badań technicznych pojazdów. Jest autorem lub współautorem ponad 200 publikacji w czasopismach naukowo-technicznych i materiałach konferencyjnych oraz 15 publikacji książkowych.