DZIEDZICTWO MIAST OCHRONA I ROZWÓJ

Dziedzictwo miast ochrona i rozwój. Heritage of the Cities Preservation and Development

Publikacja przybliża zagadnienia dotyczące ochrony dziedzictwa miast. Poruszana problematyka dotyczy nie tylko wartości kulturowych dziedzictwa architektonicznego, znacznie łatwiejszego w sformułowaniu zasad ochrony, co przede wszystkim urbanistycznej skali ochrony dotyczącej historycznej struktury miast, zespołów i założeń oraz ich znaczeń niematerialnych, symbolicznych, emocjonalnych nazywanych potocznie „duchem miejsca”. Wykazuje na konieczność sięgania ku początkom formułowania się myśli konserwatorskiej, filozofii ochrony w odniesieniu do miast, by zrozumieć współczesne dylematy globalnej ponowoczesności. Zagadnienia ochrony dziedzictwa miast, identyfikacji kulturowej różnorodności regionów, specyficznych i wyjątkowych cech krajobrazu stanowią do dziś najtrudniejsze zadanie dla samorządów lokalnych, które nie znajdując odpowiednich rozwiązań w propozycjach urbanistów (plany miejscowe, dokumenty strategiczne rozwoju miast, programy rewitalizacji itd.) poszukują profesjonalnego wsparcia. Książka ukazuje tę problematykę z pozycji teorii i współczesnej praktyki rozwijając zagadnienie niezbędnego dziś równoważenia rozwoju miast poprzez ochronę wartości kulturowych dziedzictwa widzianą z pozycji międzynarodowych doświadczeń (nowe dokumenty ICOMOS-UNESCO zamieszczone w aneksie: Historic Urban Landscape (HUL) oraz Dokument La Valletta Komitetu Naukowego Miast Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków). Publikacja będzie pomocną lekturą także dla studentów wydziałów architektury, gospodarki przestrzennej oraz samorządowców i polityków lokalnych, zainteresowanych długim trwaniem wartości dziedzictwa miast.

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie          9

1. Miasto – przedmiot ochrony 9

Część I. Dziedzictwo miast. Ochrona     19

1. Ochrona dziedzictwa. Zmiana paradygmatu czy powrót

do źródeł          21

1.1. Natura zabytku        21

1.2. Zabytek i ochrona w teorii wielkich twórców  23

1.3. Wiedeńscy teoretycy ochrony zabytków   28

1.3.1. Sitte i Riegl       32

1.3.2. Aloisa Riegla koncepcja zabytku   39

1.3.3. Riegl i Dvorak       41

1.3.4. Maxa Dvoraka genius loci i lokalność   42

1.4. Narodziny nowoczesnej teorii ochrony dziedzictwa 50

1.5. Zagubiona teoria        56

1.6. Powrót do źródeł        57

Część II. Dziedzictwo miast. Rozwój     89

2. Ład przestrzenny i zrównoważony rozwój 91

2.1. Konserwatorzy i urbaniści      91

2.2. Dziedzictwo, plan, stwarzanie miasta    92

2.3. Dziedzictwo w międzynarodowej legislacji   100

2.3.1. Karta Ateńska Ochrony Zabytków Sztuki

i Historii, 1931       100

6

2.3.2. Karta Ateńska Urbanistyki C.I.A.M.

– 1933/1943       101

2.3.3. Nowa Karta Ateńska – 1998 r   105

2.4. Nowa Karta – stare nadzieje     107

2.5. Dziedzictwo i rozwój zrównoważony    110

2.6. Świat urbanistyki XXI w      114

2.7. Dziedzictwo i kapitał społeczny     118

2.8. Dziedzictwo i nowoczesne przemysły kultury  123

2.9. Dziedzictwo regulatorem rozwoju    127

2.10. Instrumenty ochrony dziedzictwa    129

Część III. Historyczne struktury miasta

i historyczny krajobraz miejski    169

3. Środowisko kulturowe miasta czy krajobraz miejski 171

3.1. Zjawiska globalne i dziedzictwo     171

3.2. Uniwersalne treści Karty Miast 1987 r   173

3.3. O potrzebie nowego dokumentu     183

3.4. Percepcja krajobrazu (postrzeganie), czy rozpoznanie

historycznych struktur (wiedza)     186

3.5. Ochrona i rozwój        191

Na zakończenie          194

Aneksy           215

1. Dokument z La Valletty w sprawie ochrony i zagospodarowania

miast historycznych i dzielnic zabytkowych    217

2. Rekomendacja UNESCO w sprawie historycznego

krajobrazu miejskiego        235

Spis ilustracji          249

Bibliografia          257

7

Contents

Introduction          15

1. The city – an object of conservation 15

Part I. Heritage of the Cities. Preservation    19

1. Preservation of heritage. A new paradigm or a return

to the roots?          63

1.1. The nature of a monument      63

1.2. The monument and its protection

in the thought of great authors     66

1.3. Monument preservation theorists of Vienna  68

1.3.1. Sitte and Riegl       69

1.3.2. Alois Riegl’s concept of a monument  72

1.3.3. Riegl and Dvorak      75

1.3.4. Max Dvorak’s genius loci and the local  76

1.4. The emergence of modern heritage

conservation theory       81

1.5. The lost theory        84

1.6. Return to the roots       85

Part II. Heritage of the Cities. Development    89

2. Spatial order and sustainable development 139

2.1. Conservators and urban planners    139

2.2. Heritage, planning, and the creation of the city 140

2.3. Heritage in international legislation    145

8

2.3.1. The Athens Charter for the Restoration

of Historic Monuments, 1931    145

2.3.2. The Athens Charter of C.I.A.M., 1933/1943 146

2.3.3. New Charter of Athens, 1998    149

2.4. New Charter – old hopes      152

2.5. Heritage and sustainable development   154

2.6. Town planning of the 21st century    156

2.7. Heritage and social capital      158

2.8. Heritage and modern cultural industries   160

2.9. The role of heritage in regulating development  162

2.10. The instruments of heritage preservation   165

Part III. The historic structure of cities

and historic urban landscape     169

3. Cultural environment of the city or urban landscape 199

3.1. Global phenomenon and heritage    199

3.2. Universal content of the 1987 Charter of Cities  202

3.3. On the need for a new document     207

3.4. Seeing landscape (perception), or recognition

of historic structures (knowledge)    209

3.5. Preservation and development     212

To conclude          213

Appendixes          215

1. La Valletta Principles for the Safeguarding

and management of Historic Cities, Towns

and Urban Areas (CIVVIH – ICOMOS)    217

2. UNESCO Recomendaton on Historical

Urban Landscape – HUL       235

Bibliography          257