OCENA PRZYDATNOŚCI TERENÓW GÓRNICZYCH I POGÓRNICZYCH DO ZABUDOWY

Ocena przydatności terenów górniczych i pogórniczych do zabudowy. Poradnik
Marian Kawulok

Podziemna eksploatacja kopalin powoduje zmiany w pierwotnej rzeźbie terenu oraz wstrząsy pochodzenia górniczego. W konsekwencji, na skutek deformacji i/lub drgań podłoża gruntowego, niekorzystnie oddziałuje na obiekty oraz urządzenia znajdujące się w obszarze jej wpływów. Dlatego też przy przystąpieniu do projektowania nowych lub rekonstrukcji istniejących obiektów budowlanych na terenach górniczych wymagana jest ocena ich lokalizacji pod względem przydatności do planowanych zamierzeń inwestycyjnych. W poradniku omówiono zasady oceny przydatności terenów górniczych do zabudowy w odniesieniu do możliwości występowania na nich zagrożeń wynikających z: ciągłych i nieciągłych deformacji powierzchni, wstrząsów górniczych oraz zmiany stosunków wodnych, a także odnośnie do warunków zabudowy tzw. terenów pogórniczych, na których zagrożenia wynikają głównie ze skutków dokonanej w przeszłości eksploatacji górniczej. W tym zakresie omówiono i podano zalecenia dotyczące wymaganego opisu warunków górniczych, który powinien zapewnić możliwość racjonalnego zaprojektowania nowych lub przystosowanie istniejących obiektów do przewidywanych oddziaływań górniczych. W niniejszym, zaktualizowanym wydaniu wprowadzono przede wszystkim korekty w zakresie przydatności do zabudowy terenów narażonych na wstrząsy górnicze. Wynikają one z przyjęcia ustaleń dotyczących przybliżonych metod oceny skutków drgań w obiektach budowlanych. Poruszono także problem uzdatniania zdegradowanych terenów górniczych, do których należą przede wszystkim deformacje nieciągłe, a w części także zalewiska. Omówiono metody badań terenów o deformacjach nieciągłych i podano ogólne zasady postępowania w zakresie prowadzącym do możliwości ich zabudowy. Problemy podjęte w pracy są ważne ze względów ekonomicznych. Są one także związane z zagadnieniami zrównoważonego rozwoju, w tym w szczególności z możliwością wykorzystania do celów budowlanych terenów górniczych i pogórniczych, uznawanych rutynowo za mało przydatne do zagospodarowania.

Spis treści

Streszczenie 5
Summary 6

1. Wprowadzenie 7
1.1. Cel i zakres poradnika, jego przeznaczenie 7
1.2. Ważniejsze terminy 8
1.3. Ważniejsze oznaczenia 9

2. Zasady ogólne oceny przydatności terenów objętych wpływami eksploatacji górniczej do zabudowy 11
2.1. Rodzaje wpływów eksploatacji górniczej na powierzchni 11
2.2. Czynniki określające przydatność terenów górniczych do zabudowy 12

3. Przydatność do zabudowy terenów o ciągłych deformacjach powierzchni 15
3.1. Charakterystyka obniżeniowej niecki górniczej 15
3.2. Czynniki oceny przydatności do zabudowy terenów podlegających wpływom niecki górniczej 25
3.3. Intensywność oddziaływania niecki górniczej na powierzchnię 25
3.4. Warunki gruntowe i wodne 31
3.5. Rodzaj obiektu i jego konstrukcja 33
3.6. Kwalifikacja terenów o ciągłych deformacjach do celów budowlanych 46

4. Przydatność do zabudowy terenów o nieciągłych deformacjach powierzchni 48
4.1. Charakterystyka nieciągłych deformacji terenów górniczych 48
4.2. Oddziaływanie nieciągłych deformacji terenu na obiekty budowlane 54
4.3. Opis nieciągłych deformacji terenu do celów budowlanych 56
4.4. Ocena przydatności do celów budowlanych terenów narażonych na nieciągłe deformacje 57

5. Przydatność do zabudowy terenów narażonych na wstrząsy górnicze 60
5.1. Charakterystyka wstrząsów górniczych 60
5.2. Oddziaływanie wstrząsów górniczych na obiekty budowlane 63
5.3. Prognoza intensywności wstrząsów górniczych 69
5.4. Ocena terenów narażonych na oddziaływanie wstrząsów górniczych w aspekcie budowlanym 69

6. Przydatność do zabudowy terenów pogórniczych 74
6.1. Specyfika terenów pogórniczych 74
6.2. Zagrożenia terenów pogórniczych 75
6.3. Przydatność terenów pogórniczych do celów budowlanych 76

7. Opis warunków górniczych na potrzeby budowlane 77
7.1. Opis warunków górniczych według obowiązujących przepisów 77
7.2. Uwarunkowania sporządzania prognoz górniczych 78
7.3. Prognozy górnicze a potrzeby i oczekiwania jednostek budowlanych 79
7.4. Zalecenia praktyczne 80

8. Metody wykrywania pustek i nieciągłości w górotworze 84
8.1. Wprowadzenie 84
8.2. Metody geofizyczne wykrywania pustek 85

9. Likwidacja płytko zalegających pustek poeksploatacyjnych 88
9.1. Wprowadzenie 88
9.2. Sposoby wypełniania pustek w górotworze 88
9.3. Własności mediów stosowanych do wypełniania płytkich pustek 89
9.4. Metody oceny i kontroli stopnia wypełnienia pustek w górotworze 91

Bibliografia 92
Załącznik 1. Wzór kwestionariusza-opinii stosowany w kopalniach nadzorowanych przez OUG w Rybniku 97
Załącznik 2. Wzór formularza dotyczącego informacji o warunkach geologiczno-górniczych, wydawanych przez kopalnie Kompanii Węglowej 99
Załącznik 3. Wzór formularza dotyczącego dokonanej i projektowanej eksploatacji górniczej 100