SUBSTANCJE GROŹNE NIEBEZPIECZNE I POŻYTECZNE T.1 wyd.II

Substancje groźne, niebezpieczne i pożyteczne. T. 2. Związki organiczne
Kołodziejczyk Aleksandra, Kołodziejczyk Aleksander

Ludzie od początku swojego istnienia byli narażeni na działanie szkodliwych substancji chemicznych. Pierwotnie były to groźne dla życia opary wulkaniczne, toksyczne minerały – takie, jak arszenik, rudy ołowiu czy rtęci, szkodliwe metabolity wtórne (toksyny) wytwarzane przez mikroorganizmy, rośliny i zwierzęta, a także produkty spalania substancji organicznych, w tym dymy z palących się lasów czy stepów, zawierające czad, dioksyny, policykliczne węglowodory aromatyczne czy urusziole (alkilokatechole, alergeny trującego dębu). Pula tych niebezpiecznych i groźnych dla życia substancji była w zasadzie niezmienna na przestrzeni wielu tysiącleci. Z czasem jednak ludzie nauczyli się izolować i zatężać substancje naturalne, a także je przetwarzać, w związku z czym pojawiało się coraz więcej, coraz groźniejszych toksyn.

Celem tej książki jest nie tylko omówienie niebezpiecznych związków i zwrócenie uwagi na zagrożenia, jakie stanowią dla organizmów żywych, przede wszystkim dla ludzi. Autorowi zależało również na pokazaniu, jak z ich powodu dochodziło do nieszczęśliwych wypadków i zwróceniu uwagi na długotrwałe, podejmowane na przestrzeni wieków wysiłki, zmierzające do wyeliminowania przyczyn wielu nieszczęść.

Część książki poświęcona jest substancjom, które mimo że są szkodliwe, znalazły praktyczne zastosowanie zarówno w przemyśle, jak i w codziennym życiu.

Książka będzie składać się z trzech tomów:

I – dotyczy pierwiastków i związków nieorganicznych (w sprzedaży wydanie II uaktualnione);
II – zawiera informacje na temat związków organicznych;
III – poświęcony będzie związkom naturalnym, w tym toksynom produkowanym przez mikroorganizmy, rośliny i zwierzęta oraz analogom tych toksyn otrzymywanym syntetycznie; podane zostaną też przykłady szkodliwego działania leków.

W tomie II przedstawione zostały informacje nt. związków organicznych, ich występowania, otrzymywania, właściwości oraz zagrożeń, jakie one stwarzają, a także korzyści, jakich dostarczają. Do związków organicznych zaliczane są te substancje, które zawierają atom lub atomy węgla, z pewnymi wyjątkami (szczegóły w książce). Szacunkowo, liczba znanych związków organicznych sięga kilkudziesięciu milionów (wg PubChem), a rocznie przybywa ich około 200 tys. W związkach organicznych obok węgla i wodoru najczęściej występują także tlen, azot i siarka, dlatego te pięć pierwiastków nazwano pierwiastkami organicznymi. Połączenia organiczne, które zawierają jeszcze inne atomy bezpośrednio związane z atomami węgla noszą nazwy wynikające z ich obecności, np. związki z atomami metali nazywane są związkami metaloorganicznymi. Do najczęściej spotykanych należą też związki halogenoorganiczne, siarkoorganiczne czy fosforoorganiczne. Od ich nazw zatytułowane zostały poszczególne rozdziały książki.

Spis treści
Wykaz skrótów . 23
Wstęp 27
1. WODÓR I LITOWCE . 33
1.1. WODÓR 33
1.1.1. Występowanie wodoru . 33
1.1.2. Otrzymywanie wodoru 33
1.1.3. Przechowywanie i transport wodoru 34
1.1.4. Fizykochemiczne właściwości wodoru . 35
1.1.5. Chemiczne właściwości wodoru 36
1.1.6. Zastosowanie wodoru 37
1.1.7. Zastosowanie deuteru i jego związków 38
1.1.8. Zastosowanie trytu i jego związków 38
1.1.9. Kliniczne zastosowanie wodoru 39
1.1.10. Nieszczęśliwe zdarzenia z udziałem wodoru 39
1.1.11. Związki wodoru . 40
1.2. LITOWCE . 60
1.2.1. LIT 62
1.2.1.1. Występowanie i otrzymywanie litu 62
1.2.1.2. Fizykochemiczne właściwości litu 62
1.2.1.3. Chemiczne właściwości litu . 63
1.2.1.4. Zastosowanie litu . 64
1.2.1.5. Biologiczne znaczenie litu 68
1.2.2. SÓD . 68
1.2.2.1. Występowanie i otrzymywanie sodu . 69
1.2.2.2. Fizykochemiczne właściwości sodu . 70
1.2.2.3. Chemiczne właściwości sodu 70
1.2.2.4. Zastosowanie sodu 71
1.2.2.5. Biologiczna rola sodu i jego soli . 80
1.2.3. POTAS . 81
1.2.3.1. Występowanie i otrzymywanie potasu . 82
1.2.3.2. Fizykochemiczne właściwości potasu . 82
1.2.3.3. Chemiczne właściwości potasu 82
1.2.3.4. Ważniejsze związki potasu i ich zastosowanie 83
1.2.3.5. Zastosowanie potasu i jego soli 94
1.2.3.6. Nieszczęśliwe zdarzenia z udziałem chlorku potasu 95
1.2.3.7. Fizjologiczne działanie potasu 96
1.2.4. RUBID . 97
1.2.4.1. Występowanie i otrzymywanie rubidu . 97
1.2.4.2. Fizykochemiczne właściwości rubidu . 97
1.2.4.3. Chemiczne właściwości rubidu . 98
1.2.4.4. Zastosowanie rubidu i jego soli . 98
1.2.4.5. Fizjologiczne działanie rubidu . 98
1.2.5. CEZ 99
1.2.5.1. Występowanie i otrzymywanie cezu 99
1.2.5.2. Właściwości cezu . 99
1.2.5.3. Zastosowanie cezu i jego związków 99
1.2.6. Frans 100
Literatura źródłowa i uzupełniająca 100
2. BERYLOWCE . 105
2.1. BERYL .106
2.1.1. Występowanie i otrzymywanie berylu . 106
2.1.2. Fizykochemiczne właściwości berylu 106
2.1.3. Chemiczne właściwości berylu . 107
2.1.4. Zastosowanie berylu i jego związków . 107
2.1.5. Szkodliwe działanie berylu i jego związków . 108
2.2. MAGNEZ 109
2.2.1. Występowanie magnezu 109
2.2.2. Otrzymywanie magnezu . 109
2.2.3. Fizykochemiczne właściwości magnezu 110
2.2.4. Chemiczne właściwości magnezu .110
2.2.5. Zastosowanie magnezu .111
2.2.6. Ważniejsze związki magnezu i ich zastosowanie .111
2.3. WAPŃ.116
2.3.1. Występowanie i otrzymywanie wapnia .116
2.3.2. Fizykochemiczne właściwości wapnia 117
2.3.3. Chemiczne właściwości wapnia .117
2.3.5. Ważniejsze związki wapnia i ich zastosowanie 118
2.4. STRONT . 122
2.4.1. Występowanie i otrzymywanie strontu . 123
2.4.2. Fizykochemiczne właściwości strontu. 123
2.4.3. Chemiczne właściwości strontu . 123
2.4.4. Zastosowanie strontu 124
2.4.5. Ważniejsze związki strontu . 124
2.4.6. Zastosowanie związków strontu . 126
2.5. BAR 127
2.5.1. Występowanie i otrzymywanie baru . 127
2.5.2. Fizykochemiczne właściwości baru 128
2.5.3. Chemiczne właściwości baru 128
2.5.4. Zastosowanie baru 128
2.5.5. Ważniejsze związki baru i ich zastosowanie . 128
2.6. RAD . 130
2.6.1. Występowanie i otrzymywanie radu . 130
2.6.3. Zastosowanie radu . 131
2.6.4. Nieszczęśliwe wypadki spowodowane radem 132
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 133
3. SKANDOWCE, LANTYNOWCE i AKTYNOWCE . 135
Wprowadzenie 135
3.1. SKAND 141
3.1.1. Występowanie i otrzymywanie skandu 141
3.1.2. Fizykochemiczne właściwości skandu . 141
3.1.3. Chemiczne właściwości skandu 142
3.1.4. Zastosowanie skandu i jego związków . 142
3.2. ITR 142
3.2.1. Występowanie i otrzymywanie itru 143
3.2.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości itru 143
3.2.3. Zastosowanie itru i jego związków 143
3.3. LUTET . 144
3.3.1. Występowanie i otrzymywanie lutetu 144
3.3.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości lutetu 145
3.3.3. Zastosowanie lutetu i jego związków 145
3.4. LORENS 145
3.5. LANTAN . 146
3.5.1. Występowanie i otrzymywanie lantanu . 146
3.5.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości lantanu . 146
3.5.3. Zastosowanie lantanu i jego związków 147
3.6. CER 148
3.6.1. Występowanie i otrzymywanie ceru . 148
3.6.2. Fizykochemiczne właściwości ceru 148
3.6.3. Chemiczne właściwości ceru . 149
3.7. PRAZEODYM 150
3.7.1. Występowanie i otrzymywanie prazeodymu 150
3.7.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości prazeodymu. 150
3.7.3. Zastosowanie prazeodymu i jego związków . 151
3.8. NEODYM . 151
3.8.1. Występowanie i otrzymywanie neodymu . 151
3.8.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości neodymu . 151
3.8.3. Zastosowanie neodymu i jego związków 152
3.9. PROMET . 153
3.9.1. Występowanie i otrzymywanie prometu 153
3.9.2. Właściwości prometu 153
3.9.3. Zastosowanie prometu 153
3.10. SAMAR . 154
3.10.1. Występowanie i otrzymywanie samaru . 154
3.10.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości samaru . 154
3.10.3. Zastosowanie samaru i jego związków . 155
3.11. EUROP 155
3.11.1. Występowanie i otrzymywanie europu . 156
3.11.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości europu . 156
3.11.3. Zastosowanie europu i jego związków . 156
3.12. GADOLIN . 157
3.12.1. Występowanie i otrzymywanie gadolinu 157
3.12.2. Właściwości gadolinu 157
3.12.3. Zastosowanie gadolinu i jego związków 158
3.13. TERB 159
3.13.1. Występowanie i otrzymywanie terbu . 159
3.13.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości terbu . 159
3.13.3. Zastosowanie terbu i jego związków 160
3.14. DYSPROZ 160
3.14.1. Występowanie i otrzymywanie dysprozu 160
3.14.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości dysprozu . 161
3.14.3. Zastosowanie dysprozu i jego związków . 162
3.15. HOLM . 162
3.15.1. Występowanie i otrzymywanie holmu 162
3.15.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości holmu . 162
3.15.3. Zastosowanie holmu i jego związków 163
3.16. ERB. 163
3.16.1. Występowanie i otrzymywanie erbu 163
3.16.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości erbu 163
3.16.2. Zastosowanie erbu i jego związków 164
3.17. TUL . 164
3.17.1. Występowanie i otrzymywanie tulu 165
3.17.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości tulu 165
3.17.3. Zastosowanie tulu i jego związków . 165
3.18. ITERB . 166
3.18.1. Występowanie i otrzymywanie iterbu 166
3.18.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości iterbu 166
3.18.3. Zastosowanie iterbu i jego związków . 166
AKTYNOWCE . 167
3.19. AKTYN . 170
3.19.1. Występowanie i otrzymywanie aktynu . 170
3.19.2. Właściwości aktynu 170
3.20. TOR . 170
3.20.1. Występowanie i otrzymywanie toru 170
3.20.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości toru 171
3.20.3. Zastosowanie toru i jego związków . 171
3.21. PROTAKTYN 173
3.21.1. Występowanie i otrzymywanie protaktynu 173
3.21.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości protaktynu 174
3.21.3. Zastosowanie protaktynu i jego związków 174
3.22. URAN 175
3.22.1. Występowanie i otrzymywanie uranu . 175
3.22.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości uranu . 175
3.22.3. Zastosowanie uranu i jego związków . 176
3.22.4. Fizjologiczne działanie uranu 180
3.22.5. Tragiczne wypadki z udziałem substancji promieniotwórczych 180
3.22.5. Najgroźniejsze awarie w elektrowniach jądrowych 183
3.22.6. Ofiary wybuchów bomb atomowych 193
3.22.7. Próbne wybuchy jądrowe – testy jądrowe . 195
3.23. NEPTUN 200
3.23.1. Występowanie i otrzymywanie neptunu 201
3.23.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości neptunu 201
3.23.3. Zastosowanie neptunu . 202
3.24. PLUTON . 202
3.24.1. Występowanie i otrzymywanie plutonu. 202
3.24.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości plutonu . 203
3.24.3. Zastosowanie plutonu i jego związków . 204
3.25. AMERYK . 205
3.25.1. Występowanie i otrzymywanie ameryku . 205
3.24.3. Zastosowanie ameryku 206
3.25. KIUR 206
3.25.1. Otrzymywanie i występowanie kiuru . 206
3.25.2. Właściwości kiuru 207
3.25.3. Zastosowanie kiuru i jego związków 207
3.26. BERKEL 208
3.26.1. Otrzymywanie berkelu 208
3.26.2. Właściwości berkelu 208
3.26.3. Zastosowanie berkelu 209
3.27. KALIFORN 209
3.27.1. Otrzymywanie kalifornu 209
3.27.2. Właściwości kalifornu 209
3.27.3. Zastosowanie kalifornu 210
Transuranowce o liczbie atomowej powyżej 98 210
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 210
4. TYTANOWCE . 213
4.1. TYTAN 214
4.1.1. Występowanie i otrzymywanie tytanu . 214
4.1.2. Otrzymywanie tytanu 214
4.1.3. Fizykochemiczne właściwości tytanu 215
4.1.4. Chemiczne właściwości tytanu 216
4.1.5. Zastosowanie tytanu 216
4.1.6. Tytanowy okręt podwodny o napędzie atomowym 219
4.1.7. Najważniejsze związki tytanu i ich zastosowanie . 219
4.1.8. Fizjologiczne działanie tytanu 224
4.2. CYRKON . 224
4.2.1. Występowanie i otrzymywanie cyrkonu . 224
4.2.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości cyrkonu . 225
4.2.3. Ważniejsze związki cyrkonu . 226
4.2.4. Zastosowanie cyrkonu i jego związków . 226
4.3. HAFN . 228
4.3.1. Występowanie i otrzymywanie hafnu . 228
4.3.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości hafnu. 229
4.3.3. Zastosowanie hafnu 229
4.3.3. Najważniejsze związki hafnu i ich zastosowanie 230
4.4. RUTHERFORD . 231
Literatura źródłowa i uzupełniająca .231
5. WANADOWCE . 233
5.1. WANAD 233
5.1.1. Występowanie i otrzymywanie wanadu . 234
5.1.2. Fizykochemiczne właściwości wanadu 234
5.1.3. Chemiczne właściwości wanadu 234
5.1.4. Tlenki wanadu . 235
5.1.5. Zastosowanie wanadu i jego związków 235
5.1.5. Fizjologiczne działanie wanadu . 236
5.2. NIOB 236
5.2.1. Występowanie i otrzymywanie niobu 237
5.2.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości niobu. 237
5.2.3. Zastosowanie niobu . 237
5.3. TANTAL 238
5.3.1. Występowanie i otrzymywanie tantalu 238
5.3.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości tantalu 238
5.3.3. Ważniejsze związki tantalu 239
5.3.4. Zastosowanie tantalu i jego związków. 239
5.4. DUBN 240
5.4.1. Otrzymywanie dubnu 240
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 241
6. CHROMOWCE 243
6.1. CHROM . 244
6.1.1. Występowanie chromu. 244
6.1.2. Otrzymywanie chromu metalicznego 244
6.1.3. Fizykochemiczne właściwości chromu 245
6.1.4. Chemiczne właściwości chromu . 246
6.1.5. Zastosowanie chromu metalicznego 246
6.1.6. Najważniejsze związki chromu i ich zastosowanie . 247
6.1.7. Pigmenty chromowe, zastosowanie soli chromu w wybarwianiu tkanin 253
6.1.8. Fizjologiczne znaczenie chromu . 254
6.2. MOLIBDEN 256
6.2.1. Występowanie i otrzymywanie molibdenu 256
6.2.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości molibdenu 257
6.2.3. Zastosowanie molibdenu . 257
6.2.4. Ważniejsze związki molibdenu i ich zastosowanie 258
6.2.5. Fizjologiczne działanie molibdenu . 259
6.3. WOLFRAM . 259
6.3.1. Występowanie wolframu. 260
6.3.2. Otrzymywanie wolframu 260
6.3.3. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości wolframu . 260
6.3.4. Zastosowanie wolframu 261
6.3.5. Ważniejsze związki wolframu i ich zastosowanie . 262
6.3.4. Fizjologiczne właściwości wolframu 263
6.4. SEABORG . 264
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 264
7. MANGANOWCE . 267
7.1. MANGAN 267
7.1.1. Występowanie manganu 268
7.1.2. Otrzymywanie manganu . 268
7.1.3. Fizykochemiczne właściwości manganu 269
7.1.4. Chemiczne właściwości manganu . 269
7.1.5. Zastosowanie manganu . 269
7.1.5. Ważniejsze związki manganu i ich zastosowanie 270
7.2. TECHNET 276
7.2.1. Otrzymywanie technetu 276
7.2.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości technetu . 276
7.2.3. Zastosowanie technetu 277
7.3. REN 277
7.3.1. Występowanie i otrzymywanie renu . 278
7.3.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości renu . 279
7.3.3. Zastosowanie renu . 279
7.4. BOHR 280
7.4.1. Otrzymywanie bohru 280
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 280
8. ŻELAZOWCE 283
8.1. ŻELAZO 283
8.1.1. Występowanie żelaza . 284
8.1.2. Otrzymywanie żelaza 284
8.1.3. Fizykochemiczne właściwości żelaza . 287
8.1.4. Chemiczne właściwości żelaza . 287
8.1.4. Związki żelaza . 289
8.1.5. Zastosowanie żelaza 298
8.1.6. Zastosowanie związków żelaza . 299
8.1.7. Fizjologiczna rola żelaza 304
8.2. RUTEN 307
8.2.1. Występowanie i otrzymywanie rutenu . 307
8.2.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości rutenu . 307
8.2.3. Zastosowanie rutenu 308
8.3. OSM. 308
8.3.1. Występowanie osmu 308
8.3.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości osmu 309
8.3.3. Zastosowanie osmu i jego związków 309
8.4. HAS 310
Literatura źródłowa i uzupełniająca .311
9. KOBALTOWCE 313
9.1. KOBALT 313
9.1.1. Występowanie kobaltu 314
9.1.2. Otrzymywanie kobaltu . 314
9.1.3. Fizykochemiczne właściwości kobaltu 315
9.1.4. Chemiczne właściwości kobaltu 315
9.1.5. Zastosowanie kobaltu . 316
9.1.6. Najważniejsze związki kobaltu . 318
9.1.8. Zastosowanie związków kobaltu . 320
9.1.9. Zastosowanie związków kobaltu w malarstwie . 321
9.1.10. Fizjologiczne właściwości kobaltu . 322
9.2. ROD. 324
9.2.1. Występowanie rodu . 324
9.2.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości rodu . 324
9.2.3. Zastosowanie rodu 324
9.3. IRYD 325
9.3.1. Występowanie i otrzymywanie irydu 325
9.3.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości irydu 326
9.3.3. Zastosowanie irydu . 326
9.4. MEITNER . 328
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 328
10. NIKLOWCE 331
10.1. NIKIEL. 332
10.1.1. Występowanie niklu . 332
10.1.2. Otrzymywanie niklu 333
10.1.3. Fizykochemiczne właściwości niklu. 334
10.1.4. Chemiczne właściwości niklu 334
10.1.5. Ważniejsze związki niklu 335
10.1.6. Zastosowanie niklu . 337
10.1.7. Zastosowanie związków niklu . 340
10.1.8. Fizjologiczna rola niklu . 340
10.1.9. Alergia kontaktowa na nikiel 341
10.2. PALLAD 343
10.2.1. Występowanie i otrzymywanie palladu 343
10.2.2. Fizykochemiczne właściwości palladu . 344
10.2.3. Chemiczne właściwości palladu 344
10.2.4. Zastosowanie palladu . 345
10.3. PLATYNA 349
10.3.1. Występowanie i otrzymywanie platyny 350
10.3.2. Fizykochemiczne właściwości platyny 350
10.3.3. Chemiczne właściwości platyny 351
10.3.4. Ważniejsze związki platyny i ich zastosowanie 351
10.3.5. Zastosowanie platyny . 352
10.3.6. Znaczenie przymiotnika platynowy 354
10.3.7. Właściwości fizjologiczne platyny. 355
10.4. DARMSTADT . 356
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 356
11. MIEDZIOWCE . 359
11.1. MIEDŹ 360
11.1.1. Występowanie miedzi . 360
11.1.2. Otrzymywanie miedzi . 361
11.1.3. Fizykochemiczne właściwości miedzi 364
11.1.4. Chemiczne właściwości miedzi . 364
11.1.5. Ważniejsze związki miedzi 365
11.1.6. Zastosowanie miedzi . 373
11.1.7. Zastosowanie związków miedzi . 381
11.1.8. Fizjologiczne znaczenie miedzi . 383
11.1.9. Toksyczność miedzi i jej związków 385
11.2. SREBRO . 386
11.2.1. Występowanie srebra 387
11.2.2. Otrzymywanie srebra metalicznego. 387
11.2.3. Fizykochemiczne właściwości srebra . 387
11.2.4. Chemiczne właściwości srebra 388
11.2.5. Ważniejsze sole srebra 389
11.2.6. Zastosowanie srebra 393
11.2.7. Konserwacja wyrobów ze srebra . 397
11.2.8. Zastosowanie związków srebra . 399
11.2.9. Fizjologiczne znaczenie srebra 401
11.2.10. Zastosowanie srebra w ochronie zdrowia 402
11.2.11. Odzyskiwanie srebra 405
11.3. Złoto . 406
11.3.1. Znaczenie złota . 407
11.3.2. Występowanie i otrzymywanie złota . 408
11.3.3. Fizykochemiczne właściwości złota 410
11.3.4. Chemiczne właściwości złota . 410
11.3.5. Związki złota 411
11.3.6. Zastosowanie złota 413
11.3.6. Zastosowanie związków złota 417
11.3.7. Zastosowanie złota w medycynie i kosmetyce . 417
11.3.8. Recykling złota . 418
11.3.9. Złoto w literaturze i kulturze 419
11.4. ROENTGEN 419
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 420
12. CYNKOWCE . 423
12.1. CYNK . 424
12.1.1. Występowanie cynku 424
12.1.2. Otrzymywanie metalicznego cynku . 424
12.1.3. Fizykochemiczne właściwości cynku 426
12.1.4. Chemiczne właściwości cynku . 426
12.1.5. Zastosowanie cynku 428
12.1.6. Ważniejsze związki cynku i ich zastosowanie . 430
12.1.7. Fizjologiczne działanie cynku . 434
12.2. KADM . 438
12.2.1. Występowanie i otrzymywanie kadmu . 438
12.2.2. Fizykochemiczne właściwości kadmu 440
12.2.3. Chemiczne właściwości kadmu . 440
12.2.4. Zastosowanie kadmu metalicznego . 440
12.2.5. Ważniejsze związki kadmu i ich wykorzystanie . 442
12.2.6. Fizjologiczne działanie kadmu 445
12.2.7. Szkodliwe działanie kadmu 445
12.2.8. Groźne incydenty z udziałem kadmu 446
12.3. RTĘĆ . 447
12.3.1. Występowanie i otrzymywanie rtęci 448
12.3.2. Fizykochemiczne właściwości rtęci 449
12.3.3. Chemiczne właściwości rtęci 449
12.3.4. Zastosowanie rtęci i jej związków 451
12.3.5. Fizjologiczne znaczenie rtęci 452
12.3.6. Toksyczne działanie rtęci i jej związków . 453
12.3.7. Nieszczęśliwe zdarzenia z udziałem rtęci 455
12.4. KOPERNIK 458
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 458
13. BOROWCE . 463
13.1. BOR 464
13.1.1. Występowanie boru 464
13.1.2. Otrzymywanie boru 464
13.1.3. Fizykochemiczne właściwości boru . 465
13.1.4. Chemiczne właściwości boru 465
13.1.5. Ważniejsze związki boru . 466
13.1.6. Zastosowanie boru i jego związków 469
13.1.7. Fizjologiczne działanie boru i jego związków 470
13.1.8. Niebezpieczne zdarzenia związane z borem 471
13.2. GLIN 471
13.2.1. Występowanie glinu 471
13.2.2. Otrzymywanie aluminium (glinu) . 472
13.2.3. Fizykochemiczne właściwości aluminium (glinu) 472
13.2.4. Chemiczne właściwości glinu 473
13.2.5. Zastosowanie aluminium (glinu) 474
13.2.6. Ważniejsze związki glinu 476
13.2.7. Zastosowanie związków glinu . 478
13.2.8. Fizjologiczne działanie glinu i jego związków . 479
13.3. GAL . 480
13.3.1. Występowanie i otrzymywanie galu . 480
13.3.2. Fizykochemiczne właściwości galu . 481
13.3.3. Chemiczne właściwości galu 481
13.3.4. Zastosowanie galu i jego związków 481
13.4. IND . 482
13.4.1. Występowanie i otrzymywanie indu 482
13.4.2. Fizykochemiczne właściwości indu 483
13.4.3. Właściwości chemiczne indu 483
13.4.4. Zastosowanie indu i jego związków 483
13.5. TAL . 483
13.5.1. Występowanie i otrzymywanie talu 484
13.5.2. Fizykochemiczne właściwości talu . 484
13.5.3. Chemiczne właściwości talu . 484
13.5.4. Zastosowanie talu 485
13.5.5. Fizjologiczne działanie talu . 485
13.5.6. Tragiczne zdarzenia spowodowane zatruciem talem . 486
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 487
14. WĘGLOWCE 491
14.1. WĘGIEL . 492
14.1.1. Występowanie węgla 492
14.1.2. Otrzymywanie węgla pierwiastkowego 498
14.1.3. Fizykochemiczne właściwości węgla 503
14.1.4. Chemiczne właściwości węgla 504
14.1.5. Zastosowanie alotropowych odmian węgla i węgla kopalnego . 506
14.1.6. Związki węgla . 508
14.1.7. Rola antropogenicznego ditlenku węgla w środowisku ziemskim 519
14.1.8. Udział antropogenicznego CO2 w zakwaszaniu akwenów wodnych .520
14.1.9. Próby obniżenia antropologicznej emisji ditlenku węgla 521
14.1.10. Ranking największych emiterów antropogenicznego ditlenku węgla .523
14.1.11. Efekt cieplarniany 525
14.2. KRZEM . 559
14.2.1. Występowanie krzemu . 559
14.2.2. Otrzymywanie krzemu. 559
14.2.3. Fizykochemiczne właściwości krzemu . 560
14.2.4. Chemiczne właściwości krzemu . 561
14.2.5. Najważniejsze związki krzemu . 562
14.2.6. Zastosowanie krzemu i jego prostych związków 564
14.2.7. Azbest, włókniste minerały krzemianowe . 566
14.2.8. Silany, krzemowodory 572
14.2.9. Biologiczne znaczenie krzemu 577
14.3. GERMAN . 577
14.3.1. Występowanie i otrzymywanie germanu . 577
14.3.2. Fizykochemiczne i chemiczne właściwości germanu . 578
14.3.3. Zastosowanie germanu 578
14.4. CYNA . 578
14.4.1. Występowanie i otrzymywanie cyny 579
14.4.2. Fizykochemiczne właściwości cyny 579
14.4.3. Chemiczne właściwości cyny . 580
14.4.4. Zastosowanie cyny i jej związków . 580
14.4.5. Fizjologiczne działanie cyny i jej związków nieorganicznych 582
14.5. OŁÓW . 582
14.5.1. Występowanie i otrzymywanie ołowiu . 583
14.5.2. Fizykochemiczne właściwości ołowiu . 584
14.5.3. Chemiczne właściwości ołowiu . 584
14.5.4. Ważniejsze związki ołowiu . 585
14.5.5. Zastosowanie ołowiu i jego związków. Zagrożenia 587
14.5.6. Fizjologiczne działanie ołowiu i jego związków . 591
14.5.7. Zatrucia ołowiem – nieszczęśliwe wypadki 593
14.6. FLEROW 596
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 596
15. AZOTOWCE . 601
15.1. AZOT . 602
15.1.1. Występowanie azotu 602
15.1.2. Otrzymywanie azotu 603
15.1.3. Fizykochemiczne właściwości azotu . 604
15.1.4. Chemiczne właściwości azotu 604
15.1.4. Fizjologiczne oddziaływanie azotu cząsteczkowego . 605
15.1.5. Zastosowanie azotu 606
15.1.6. Związki azotu 607
15.2. FOSFOR . 645
15.2.2. Otrzymywanie fosforu 647
15.2.3. Fizykochemiczne właściwości fosforu . 647
15.2.4. Chemiczne właściwości fosforu . 648
15.2.4. Ważniejsze związki fosforu 649
15.2.5. Zastosowanie fosforu i jego związków 653
15.2.6. Nawozy fosforowe 653
15.2.7. Biologiczna rola kwasu fosforowego . 655
15.2.8. Tragiczne wypadki z udziałem fosforu 656
15.2.9. Fosfor w działaniach wojennych . 657
15.3. ARSEN 659
15.3.1. Występowanie i otrzymywanie arsenu. 659
15.3.2. Otrzymywanie arsenu . 661
15.3.3. Fizykochemiczne właściwości arsenu 661
15.3.4. Chemiczne właściwości arsenu 662
15.3.5. Najpopularniejsze nieorganiczne związki arsenu . 662
15.3.6. Zastosowanie arsenu i jego związków . 663
15.3.7. Toksyczne działanie związków arsenu . 665
15.3.8. Tragiczne zdarzenia z udziałem związków arsenu . 667
15.3.9. Arszenik jako narzędzie zbrodni . 669
15.4. ANTYMON 676
15.4.1. Występowanie antymonu 676
15.4.2. Otrzymywanie antymonu . 677
15.4.3. Fizykochemiczne właściwości antymonu 678
15.4.4. Chemiczne właściwości antymonu 678
15.4.5. Zastosowanie antymonu . 679
15.4.6. Najpopularniejsze związki antymonu i ich zastosowanie . 679
15.4.7. Szkodliwe działanie antymonu i jego związków 682
15.4.8. Wypadki spowodowane zatruciem antymonem i jego związkami 684
15.4.9. Zabójstwa dokonane za pomocą związków antymonu . 685
15.5. BIZMUT . 686
15.5.1. Występowanie bizmutu w przyrodzie . 686
15.5.2. Otrzymywanie bizmutu . 686
15.5.3. Fizykochemiczne właściwości bizmutu 687
15.5.4. Chemiczne właściwości bizmutu 687
15.5.5. Ważniejsze związki bizmutu 689
15.5.6. Zastosowanie bizmutu i jego związków 689
15.5.6. Fizjologiczne działanie bizmutu 691
Literatura źródłowa i uzupełniająca .691
16. TLENOWCE 695
16.1. TLEN . 696
16.1.1. Występowanie tlenu 696
16.1.2. Otrzymywanie tlenu 697
16.1.3. Fizykochemiczne właściwości tlenu 697
16.1.4. Zastosowanie tlenu 697
16.1.5. Najważniejsze związki tlenu 702
16.2. SIARKA 706
16.2.1. Występowanie siarki .706
16.2.2. Otrzymywanie siarki 707
16.2.3. Fizykochemiczne właściwości siarki 707
16.2.4. Chemiczne właściwości siarki . 708
16.2.5. Zastosowanie siarki i jej związków . 708
16.2.6. Najważniejsze związki siarki 709
16.3. SELEN 747
16.3.1. Występowanie i otrzymywanie selenu . 748
16.3.2. Fizykochemiczne właściwości selenu 748
16.3.3. Chemiczne właściwości selenu . 749
16.3.4. Najważniejsze związki selenu . 749
16.3.5. Zastosowanie selenu i jego związków 750
16.3.6. Biologiczna rola selenu 750
16. 4. TELLUR 751
16.4.1. Występowanie i otrzymywanie telluru . 751
16.4.2. Fizykochemiczne właściwości telluru 751
16.4.3. Chemiczne właściwości telluru 752
16.4.4. Zastosowanie telluru i jego związków 752
16.5. POLON . 752
16.5.1. Występowanie i otrzymywanie polonu . 753
16.5.2. Właściwości polonu . 753
16.5.3. Zastosowanie polonu 754
16.5.4. Niebezpieczne zdarzenia z udziałem polonu . 754
Literatura źródłowa i uzupełniająca . 755
17. FLUOROWCE 759
17.1. FLUOR 760
17.1.1. Występowanie i otrzymywanie fluoru 760
17.1.2. Fizykochemiczne właściwości fluoru . 760
17.1.3. Chemiczne właściwości fluoru . 761
17.1.4. Zastosowanie fluoru . 761
17.1.5. Najważniejsze związki fluoru i ich zastosowanie 762
17.1.6. Fizjologiczne działanie fluoru i wykorzystywanie go w środkach leczniczych . 765
17.1.7. Wykorzystywanie związków fluoru w profilaktyce stomatologicznej .767
17.2. CHLOR 768
17.2.1. Występowanie i otrzymywanie chloru . 768
17.2.2. Fizykochemiczne właściwości chloru 770
17.2.3. Chemiczne właściwości chloru . 770
17.2.4. Nietlenowe związki chloru i ich zastosowanie . 773
17.2.5. Tlenowe związki chloru 809
17.3. BROM . 818
17.3.1. Występowanie i otrzymywanie bromu . 818
17.3.2. Fizykochemiczne właściwości bromu 819
17.3.3. Chemiczne właściwości bromu 819
17.3.4. Nietlenowe związki bromu . 820
17.3.5. Tlenowe związki bromu 825
17.4. JOD 826
17.4.1. Występowanie i otrzymywanie jodu . 827
17.4.2. Fizykochemiczne właściwości jodu 827
17.4.3. Chemiczne właściwości jodu 827
17.4.4. Fizjologiczne właściwości jodu . 828
17.4.5. Najważniejsze związki jodu i ich zastosowanie 829
17.5. ASTAT 837
Literatura źródłowa i uzupełniająca 837
18. HELOWCE 841
18.1. HEL. 842
18.1.1. Występowanie i otrzymywanie helu . 842
18.1.2. Właściwości helu . 843
18.1.3. Zastosowanie helu . 844
18.1.4. Działanie fizjologiczne helu . 845
18.2. NEON 845
18.2.1. Występowanie i otrzymywanie neonu . 845
18.2.2. Właściwości neonu . 846
18.2.3. Zastosowanie neonu . 846
18.3. ARGON . 846
18.3.1. Występowanie i otrzymywanie argonu . 846
18.3.2. Właściwości argonu . 847
18.3.3. Zastosowanie argonu 847
18.4. KRYPTON . 847
18.4.1. Występowanie i otrzymywanie kryptonu 848
18.4.2. Właściwości kryptonu 848
18.4.3. Zastosowanie kryptonu 848
18.5. KSENON 849
18.5.1. Występowanie i otrzymywanie ksenonu . 849
18.5.2. Właściwości ksenonu . 849
18.5.3. Zastosowanie ksenonu 849
18.6. RADON . 850
18.6.1. Występowanie i otrzymywanie radonu . 850
18.6.2. Właściwości radonu . 851
18.6.3. Fizjologiczne działanie radonu 852
Literatura źródłowa i uzupełniająca .854
SKOROWIDZ . 855