KOMUNIKACJA MIEJSKA W LATACH OKUPACJI 1939-1945

Komunikacja Miejska w Poznaniu w latach okupacji 1939-1945

Gdy w 2022 roku Remigiusz Grochowiak zaprezentował książkę opisującą dzieje komunikacji miejskiej w Poznaniu (Kolpress 2022), z uwagi na objętość publikacji zmuszony był szereg wątków przedstawić jedynie w zarysie. Zebrane jednak wówczas szerokie archiwum materiałów umożliwiło przygotowanie kolejnej pozycji, obejmującej tym razem jedynie sześć najtrudniejszych lat z życia miejskiego przewodnika. Okres niemieckiej okupacji Poznania w latach 1939–1945 stanowi jeden z najbardziej dramatycznych rozdziałów w dziejach miasta. Czas ten naznaczony był przemocą, systemową dyskryminacją oraz cierpieniem jego mieszkańców. Tragiczne skutki okupacji dotknęły również funkcjonowanie miejskiego przedsiębiorstwa komunikacyjnego – Poznańskiej Kolei Elektrycznej – przekształconej wówczas w Posener Strassenbahn. Dotychczas w literaturze historycznej temu okresowi w dziejach poświęcano mało miejsca, głównie ze względu na brak materiałów źródłowych oraz trudność w zachowaniu obiektywizmu. Dzięki godzinom spędzonym w archiwach państwowych polskich i niemieckich, a także współpracy ze środowiskami naukowymi w Polsce, Niemczech i Holandii udało się autorowi dokładnie odtworzyć obraz tamtych dni w Poznaniu.

Książka została tematycznie podzielona na trzy bloki. Pierwszy z nich obejmuje kwestie związane z codzienną eksploatacją tras tramwajowych, rozbudową tras trolejbusowych i uruchomieniem żeglugi wodnej. W drugiej szczegółowo zostały opisane wojenne zmiany w posiadanym taborze, w tym m.in. duże zakupy używanych pojazdów z miast niemieckich, holenderskich i ukraińskich. Osobny rozdział został też poświęcony grabieży mienia i wagonów, dokonanych w Warszawie w czasie trwania i po upadku Powstania Warszawskiego.

Jednak to, co czyni tę pracę wyjątkową, to zwrócenie przez autora dużej uwagi na społeczny wymiar okupacji. Szeroko zaprezentowane zostały bowiem zarówno niemieckie raporty ukazujące życie widziane oczami okupanta, jak i wspomnienia polskich tramwajarzy, którzy przez okres okupacji pracowali w spółce – czy to jako konduktorzy czy motorniczowie.

Książkę kończy szczegółowy opis odbudowy miasta ze zniszczeń wojennych, zwieńczony symbolicznie obchodami 50-lecia tramwaju elektrycznego w 1948 roku. Stanowi to swoistego rodzaju klamrę opowieści o najtrudniejszych latach w dziejach przewoźnika. Opowieści, którą można również zobaczyć. Książka zawiera ponad 520 zdjęć, map, dokumentów i rozkładów jazdy, w większości wcześniej nie publikowanych.

SPIS TREŚCI:

1. Wstęp / 5

2. Eksploatacja / 14

3. Bilety / 89

4. Okupacyjna codzienność w relacjach / 97

5. Zajezdnie /142

6. Tabor tramwajowy /148

7. Tabor autobusowy / 209

8. Tabor trolejbusowy / 219

9. Statki Posener Strassenbahn / 226

10. 10. Kolejka Średzka – plan uruchomienia przewozów / 236

11. Autobusy podmiejskie / 242

12. Odbudowa ze zniszczeń wojennych / 256