ZARZĄDCZE I EKONOMICZNE ZAGADNIENIA DZIAŁALNOŚCI PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH

Funkcjonujący system ochrony przyrody w Polsce tworzą m.in. parki narodowe, rezerwaty
przyrody, obszary chronionego krajobrazu, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, obszary Natura 2000. Ważną częścią
tego systemu są również parki krajobrazowe, które zajmują 8% powierzchni kraju,
tworząc znaczący potencjał przyrodniczy, krajobrazowy, kulturowy oraz historyczny.
Są przedmiotem badań przyrodników, ekologów, geografów, prawników. Mniejsze zainteresowanie parkami krajobrazowymi wyrażają przedstawiciele ekonomii i nauk o zarządzaniu. Mało jest też zwartych publikacji naukowych na ten temat. Jednymi z pierwszych w Polsce opracowań poświęconych zarządzaniu parkami były publikacje
książkowe autorstwa Kazimierza Zimniewicza, które ukazały się jednak kilkanaście lat temu. Warto zatem przypomnieć i zaktualizować problemy roli parków krajobrazowych
w ochronie przyrody, ich znaczenie zarówno w kształtowaniu świadomości ekologicznej społeczeństwa, jak i dla nauki oraz praktyki.
Celem książki jest przedstawienie wybranych problemów organizacyjnych, zarządczych,
ekonomicznych oraz prawnych odnoszących się do parków krajobrazowych. Należałoby podkreślić, że analiza tych pierwszych byłaby niemożliwa bez ukazania ich aspektów prawnych.

[frg. wstępu]

SPIS TREŚCI
Wstęp 7
Rozdział 1. Parki krajobrazowe w kontekście wybranych form ochrony przyrody
w Polsce (Jan Sikora) 11
Wprowadzenie 11
1 Park krajobrazowy oraz inne obszary o szczególnych walorach przyrodniczo
cennych 12
2 Ilość i powierzchnia parków krajobrazowych 14
3 Struktura kategorii gruntów w powierzchni parków krajobrazowych 21
Podsumowanie 22
Rozdział 2. Istota prawna parku krajobrazowego (Wojciech Radecki) 27
Wprowadzenie 27
1 Geneza parków krajobrazowych jako form ochrony przyrody 27
2 Ustawa z 1980 r o ochronie i kształtowaniu środowiska 30
3 Trzecia ustawa o ochronie przyrody 31
4 Czwarta ustawa o ochronie przyrody 32
5 Zagadnienia prawne parków krajobrazowych według obowiązujących przepisów 34
5 1 Podwójna istota parków krajobrazowych 34
5 2 Tworzenie, powiększanie, zmniejszanie i likwidacja parków krajobrazowych 36
5 3 Reżim prawny parku krajobrazowego 39
5 4 Plan ochrony parku krajobrazowego 45
5 5 Park krajobrazowy a obszar Natura 2000 47
5 6 Odpowiedzialność prawna za naruszenie walorów parków krajobrazowych 50
Podsumowanie 53
Rozdział 3. Teoretyczne i praktyczne aspekty organizacji oraz zarządzania parkiem
krajobrazowym (Kazimierz Zimniewicz) 57
Wprowadzenie 57
1 Porządek i współdziałanie jako atrybut organizacji 57
2 Organizacja rzeczowa 58
3 Organizacja czynnościowa 58
4 Zarządzanie jako proces podejmowania decyzji 59
5 Park krajobrazowy jako organizacja 60
6 Model sieciowego zarządzania parkiem krajobrazowym 62
Podsumowanie 644 Spis treści
Rozdział 4. Parki krajobrazowe w Polsce – ujęcie organizacyjne i zarządcze (Marcin
Guzik) 67
Wprowadzenie 67
1 Uwarunkowania prawne 67
2 Rozwój parków krajobrazowych jako formy ochrony przyrody 70
3 Organizacyjne aspekty funkcjonowania parków krajobrazowych w Polsce 75
4 Analiza zarządzania parkami krajobrazowymi w zależności od ich typów struktu-
ry organizacyjnej 82
5 Kadra parków krajobrazowych 86
Podsumowanie 89
Rozdział 5. Ochrona przestrzeni parków krajobrazowych – teoria i praktyka
(Krzysztof Kasprzak, Beata Raszka) 91
Wprowadzenie 91
1 System planowania przestrzennego 92
2 Podstawowe zasady zamówień publicznych 95
3 Wybór wykonawcy planu ochrony parku krajobrazowego 99
4 Park krajobrazowy w planowaniu przestrzennym – niepełna ochrona, konflikty
i zagrożenia 102
Podsumowanie 112
Rozdział 6. Parki krajobrazowe i narodowe możliwością ograniczania zagrożeń
pandemicznych (Tymon Ostrouch) 119
Wprowadzenie 119
1 Pandemia jako negatywny skutek przemian cywilizacyjnych i globalizacyjnych 119
2 Parki narodowe i krajobrazowe jako narzędzie przeciwdziałania pandemiom? 122
3 Misje, wizje i cele parków narodowych i krajobrazowych 124
4 Rola edukacji w relacji człowiek–przyroda w hamowaniu zagrożeń
pandemicznych 126
Podsumowanie 127
Rozdział 7. Finansowanie działalności parków krajobrazowych. Studium przypad-
ku województwa podlaskiego (Mikołaj Jalinik, Michał Roman) 131
Wprowadzenie 131
1 Charakterystyka parków krajobrazowych w województwie podlaskim 132
2 Źródła finansowania parków w świetle badań 133
Podsumowanie 136
Rozdział 8. Parki krajobrazowe w ocenie Najwyższej Izby Kontroli (Krzysztof Ka-
sprzak, Beata Raszka) 139
Wprowadzenie 1395Spis treści
1 Parki krajobrazowe w planowaniu przestrzennym – problemy funkcjonowania 140
2 Parki krajobrazowe w rezerwacie biosfery 148
Podsumowanie 150
Rozdział 9. Zarys metodyki badania zamożności mieszkańców gmin parkowych
(Kazimierz Zimniewicz) 155
Wprowadzenie 155
1 Uzasadnienie podjęcia problematyki zamożności 155
2 Interpretacja zamożności 156
3 Metody badań 156
4 Materiały empiryczne 156
5 Obliczanie wskaźnika zamożności 157
6 Analiza materiału statystycznego i wskaźników zamożności 157
7 Analiza zamożności w ujęciu holistycznym 158
Podsumowanie 161
Rozdział 10. Rola organizacji non-profit w integracji społeczności lokalnych oraz
ochronie przyrody (Stefan Nowacki, Jan Błajet, Kazimierz Zimniewicz) 163
Wprowadzenie 163
1 Istota organizacji non-profit 163
2 Środowisko społeczne i przyrodnicze Boszkowa i okolic 164
3 Cel Stowarzyszenia Przyjaciół Boszkowa 165
4 Czyszczenie Jeziora Dominickiego 166
5 Piesze rajdy niepodległościowe 167
6 Portal internetowy e-boszkowo pl 168
7 Lament nad Boszkowem 168
Podsumowanie 168
Rozdział 11. Etyka ekologiczna w zarządzaniu parkami krajobrazowymi oraz naro-
dowymi (Włodzimierz Kaczocha) 171
Wprowadzenie 171
1 Filozoficzne stanowiska jako podstawy etyki ekologicznej 173
2 Teologiczno-etyczne stanowiska Jana Pawła II, Benedykta XVI i Franciszka jako
podstawy etyki ekologicznej 176
3 Koncepcja etyki ekologicznej 178
Podsumowanie 182
Spis tabel, wykresów i rysunków 185