EGZAMIN KWALIFIKACYJNY GRUPA 1 URZĄDZENIA INSTALACJE I SIECI ELEKTROENERGETYCZNE

Egzamin kwalifikacyjny – Grupa 1 Urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne. Kurs przygotowawczy, wyd. XII rozszerzone i uzupełnione, stan prawny styczeń 2025

Oprawa: miękka
Format: 16×23 cm 

Opiniodawca prof. dr hab. inż. Brunon Lejdy
W związku z dużym zainteresowaniem tematyką wymagań do egzaminu kwalifikacyjnego E i D wśród Czytelników „elektro.info”, redakcja wraz ze Stowarzyszeniem Polskich Energetyków postanowiła wydać książkę „Egzamin kwalifikacyjny”. Pozycja ta wypełnia lukę na rynku księgarskim, ponieważ jest pierwszym podręcznikiem, który zawiera w przystępnej formie wszystkie niezbędne informacje dotyczące eksploatacji urządzeń elektrycznych o napięciu znamionowym do 1 kV, zasady ochrony przeciwporażeniowej powyżej 1 kV, a także omawia zagadnienia wchodzące w zakres egzaminu kwalifikacyjnego.
Powinny z niej skorzystać osoby ubiegające się o dodatkowe kwalifikacje w zakresie eksploatacji i dozoru wymagane przy obsłudze, montażu, konserwacji oraz pomiarach ochronnych.
Wbrew mylnemu przekonaniu (rozpowszechnianemu przez niektóre organizacje naukowo¬ techniczne) przy eksploatacji urządzeń elektrycznych o napięciu do 1 kV mogą być zatrudnione osoby nieposiadające wykształcenia elektrycznego, od których wymaga się złożenia egzaminu przed komisją kwalifikacyjną w takim samym zakresie, jaki obejmuje elektryków. Pozycja ta ma ułatwić przyswojenie określonej wiedzy w zakresie eksploatacji urządzeń elektrycznych o napięciu do 1 kV. Forma, w jakiej została napisana, nie pozwala tylko na wyuczenie się pytań i odpowiedzi, ponieważ komisja może zadać pytanie w zupełnie innej formie i poruszające kilka zagadnień. Książka ma dużą wartość dydaktyczną, ponieważ prezentowane odpowiedzi poruszają szersze problemy niż pytania, a czytelnik zmuszony jest do opanowania znacznej ilości materiału, pozwalającej uporządkować posiadaną wiedzę. Należy jednak pamiętać, że jest to rodzaj podręcznika dla samouków i nie może być traktowany jak zestaw testów dający gwarancję zdania egzaminu.
Znaczna część materiału została zilustrowana rysunkami ułatwiającymi zrozumienie istoty ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym oraz zasad poprawnego wykonania pomiarów ochronnych i oceny stanu bezpieczeństwa urządzenia lub instalacji. Książkę opracowano na podstawie norm i przepisów przeredagowanych przez autora do formy zrozumiałej dla Czytelników, a co najważniejsze – zgromadzonych w jednej publikacji.
Mam nadzieję, że spełni ona oczekiwania Czytelników, pozwalając na szybkie i przyjemne opanowanie trudnej sztuki bezpiecznej eksploatacji urządzeń elektrycznych.
mgr inż. Julian Wiatr
redaktor naczelny „elektro.info”

Przedmowa
Książka zawiera podstawową wiedzę techniczną dla pracowników zatrudnionych przy eksploatacji instalacji i urządzeń elektroenergetycznych w zakresie obsługi, konserwacji, napraw, montażu i kontrolno-pomiarowym.
Zawarte w opracowaniu wiadomości są zgodne ze szczegółowym zakresem egzaminów kwalifikacyjnych E i D oraz z obowiązującymi przepisami.
Opracowanie obejmuje zakres znajomości przepisów, zasad budowy, eksploatacji, bezpieczeństwa pracy oraz postępowania w razie wystąpienia zagrożenia, np. pożaru, porażenia prądem, a także umiejętności udzielania pierwszej pomocy.
Na końcu każdego rozdziału zostały zamieszczone zestawy pytań kontrolnych, które ułatwią opanowanie wiedzy niezbędnej do zdania egzaminu. Pytania zawierają odsyłacze do poszczególnych punktów z właściwą odpowiedzią.

Spis treści
I OGÓLNE ZASADY EKSPLOATACJI URZĄDZEŃ INSTALACJI I SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH 13
1 . Określenia 13
2. Prace eksploatacyjne i pomocnicze 13
3. Zasady uzyskiwania uprawnień kwalifikacyjnych 15
4. Dokumentacja techniczna urządzeń elektroenergetycznych 16
5. Przyjęcie urządzeń elektroenergetycznych do eksploatacji 18
6. Ocena stanu technicznego urządzeń 18
II BUDOWA I EKSPLOATACJA URZĄDZEŃ, INSTALACJI I SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH 22
1. Urządzenia prądotwórcze, przyłączone do krajowej sieci elektroenergetycznej, bez względu na wysokość napięcia znamionowego 22
1.1. Sposoby zabezpieczenia generatorów 4
1.2. Dokumentacja techniczna 26
1.3. Uruchomienie generatora synchronicznego 26
1.4. Eksploatacja generatorów 27
1.5. Odłączenie od sieci i zatrzymanie generatora 33
2. Instalacje i urządzenia o napięciu do 1 kV 37
2.1. Wiadomości podstawowe 37
2.2. Podział instalacji elektrycznych 37
2.3. Systemy instalacji elektrycznych 38
2.4. Wymienialność instalacji elektrycznych 47
2.5. Wymagania dla instalacji elektrycznych w budynkach 47
2.6. Instalacje elektryczne w budynkach mieszkalnych 48
2.7. Budowa instalacji elektrycznych w budynkach mieszkalnych 49
2.8. Instalacje przemysłowe niskiego napięcia 58
2.9. Eksploatacja instalacji elektrycznych 59
2.10. Organizacja bezpiecznej pracy przy eksploatacji instalacji elektrycznych 63
3. In¬s¬ta¬la¬cje pio¬ru¬noch¬ron¬ne 68
3.1. Wymagania ogólne 68
3.2. Ochrona zewnętrzna 69
3.3. Ochrona wewnętrzna 76
3.4. Informacje techniczne 80
4. Sieci, urządzenia, instalacje o napięciu nominalnym do 1 kV oraz wyższym od 1 kV 86
4.1. Elektroenergetyczne linie napowietrzne 86
4.2. Elektroenergetyczne linie kablowe 110
4.3. Stacje elektroenergetyczne 122
4.4. Transformatory 131
4.5. Elektroenergetyczne urządzenia napędowe i przetwornice 138
4.6. Baterie akumulatorów i urządzenia prostownikowe 150
5. Zespoły prądotwórcze o mocy powyżej 50 kW 157
5.1. Rodzaje i wykonanie zespołów prądotwórczych 157
5.2. Eksploatacja zespołów prądotwórczych 158
5.3. Zespoły prądotwórcze przewoźne 162
5.4. Zasady obsługi (konserwacji) zespołów prądotwórczych 163
6. Urządzenia elektrotermiczne 168
6.1. Rodzaje i budowa urządzeń elektrotermicznych 168
6.2. Eksploatacja urządzeń elektrotermicznych 170
7. Urządzenia do elektrolizy 174
7.1. Zasada działania i budowa urządzeń do elektrolizy 174
7.2. Warunki bezpiecznej pracy i eksploatacja urządzeń do elektrolizy 174
8. Sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego 179
8.1. Wykonanie sieci oświetlenia ulicznego 179
8.2. Eksploatacja sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego 181
9. Elektryczna sieć trakcyjna 184
9.1. Budowa i wykonanie sieci trakcyjnej 184
9.2. Eksploatacja sieci trakcyjnej 85
9.3. Prądy błądzące i ochrona urządzeń podziemnych 189
10. Aparatura kontrolno-pomiarowa, urządzenia i instalacje automatycznej regulacji, sterowania i zabezpieczeń urządzeń i instalacji wymienionych w punktach od II-1 do II-9 (AKPiA) 192
10.1. Urządzenia elektryczne do pomiaru i regulacji automatycznej 192
10.2. Montaż zestawów automatyki przemysłowej 193
10.3. Przyłączanie aparatów i sprzętu 193
10.4. Podłączanie aparatury i sprzętu zabudowanych na oddzielnych konstrukcjach wsporczych 194
10.5. Instalacje tras obwodów elektrycznych 194
10.6. Eksploatacja instalacji i urządzeń AKPiA 196
10.7. Warunki montażu czujników dla układów pomiarowych i regulacyjnych 200
III PRACE KONTROLNO-POMIAROWE 208
1. Prace pomiarowe przy instalacjach i urządzeniach elektrycznych 208
1.1. Wymagania ogólne 208
1.2. Sprawdzenie odbiorcze. Oględziny 210
1.3. Badania 211
1.4. Sprawdzenie ciągłości przewodów ochronnych 212
1.5. Pomiar rezystancji izolacji instalacji elektrycznej 213
1.6. Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie od siebie obwodów (separacja elektryczna) 213
1.7. Pomiar rezystancji izolacji ścian i podłóg 213
1.8. Pomiar rezystancji izolacji kabla 214
1.9. Kable na napięcia znamionowe do 1 kV 214
1.10. Kable na napięcia znamionowe ponad 1 kV 215
1.11. Pomiar rezystancji uziemienia 215
1.12. Pomiar rezystancji uziemienia metodą techniczną 215
1.13. Pomiar rezystancji uziemienia metodą kompensacyjną 216
1.14. Pomiar rezystywności gruntu 216
1.15. Pomiar prądów upływowych 217
1.16. Sprawdzenie polaryzacji 217
1.17. Sprawdzenie samoczynnego wyłączenia zasilania 217
1.18. Sprawdzenie działania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych 219
1.19. Sprawdzenie połączeń wyrównawczych 222
1.20. Badanie spadków napięcia 222
1.21. Badanie funkcjonalności 222
1.22. Sprawdzenie wytrzymałości elektrycznej 222
2. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych przy urządzeniach elektroenergetycznych o napięciu znamionowym do 1 kV i powyżej 1 kV 235
2.1. Przepisy 235
2.2. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla elektrycznych urządzeń napędowych 235
2.3. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla baterii kondensatorów energetycznych 239
2.4. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla transformatorów energetycznych 241
2.5. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla elektroenergetycznych linii kablowych 244
3. Wykonywanie pomiarów eksploatacyjnych dla prądnic synchronicznych o napięciu powyżej 1 kV 248
3.1. Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń stojana prądnicy zespołu prądotwórczego 248
3.2. Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń wzbudzenia prądnicy wzbudzonej 249
3.3. Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń wzbudzenia prądnicy niewzbudzonej 249
4. Zakresy, metody i terminy wykonywania badań 252
4.1. Budynki mieszkalne oraz użyteczności publicznej 252
4.2. Zakłady przemysłowe 254
4.3. Pomieszczenia zagrożone wybuchem 257
4.4. Urządzenia rozdzielcze 259
4.5. Stacje elektroenergetyczne 260
4.6. Baterie kondensatorów o napięciu do 1 kV 261
4.7. Transformatory 263
4.8. Narzędzia ręczne o napędzie elektrycznym i elektryczne urządzenia ruchome 264
5. Zasady wykonywania i eksploatacji rozliczeniowych układów pomiarowych 271
5.1. Wymagania ogólne 271
5.2. Tablice licznikowe 272
5.3. Liczniki 273
5.4. Przekładniki prądowe i napięciowe 273
5.5. Układy pomiarowe pośrednie i półpośrednie 274
5.6. Układy pomiarowe bezpośrednie 275
5.7. Układ kontrolny obecności napięcia 275
5.8. Układ Samoczynnego Załączania Rezerwy 275
5.9. Zespoły prądotwórcze 276
5.10. Uzgadnianie i zatwierdzanie dokumentacji projektowej 276
IV OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA W URZĄDZENIACH, INSTALACJACH I SIECIACH ELEKTRYCZNYCH 280
1. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym w urządzeniach elektroenergetycznych do 1 kV 280
1.1. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim 297
1.2. Ochrona przy uszkodzeniu (przed dotykiem pośrednim) 299
1.3. Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania 299
1.4. Ochrona przez zastosowanie urządzeń II klasy ochronności 311
1.5. Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska 312
1.6. Ochrona przez zastosowanie separacji elektrycznej 313
1.7. Ochrona przez zastosowanie nieuziemionych połączeń wyrównawczych miejscowych 314
1.8. Ochrona strefowa w pomieszczeniach wyposażonych w wannę lub prysznic 315
2. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym w urządzeniach elektroenergetycznych o napięciu powyżej 1 kV 322
2.1. Sieć elektroenergetyczna wysokiego napięcia jako źródło zagrożenia porażeniowego 322
2.2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim 323
2.3. Środki ochrony przed dotykiem pośrednim (przy uszkodzeniu) 329
2.4. Łączenie uziemień urządzeń wysokiego i niskiego napięcia 334
2.5. Wymagania dla uziemień obiektów elektroenergetycznych wysokiego napięcia 336
2.6. Wymagania szczegółowe dotyczące uziemienia wybranych elementów stacji 338
2.7. Parametry elektryczne typowych rozwiązań technicznych stanowisk izolacyjnych i powłok elektroizolacyjnych 339
3. Ochrona przeciwporażeniowa w obwodach prądu stałego 343
3.1. Wymagania ogólne 343
3.2. Układy sieci prądu stałego 345
3.3. Zagrożenia korozyjne w obwodach prądu stałego 346
3.4. Zalecane środki ochrony przeciwporażeniowej 347
V OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA W URZĄDZENIACH, INSTALACJACH I SIECIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH 350
VI SPOSOBY UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY OSOBOM PORAŻONYM PRĄDEM ELEKTRYCZNYM I POPARZONYM 359
1. Działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka 359
2. Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu do 1 kV 360
3. Uwalnianie porażonego spod działania prądu elektrycznego o napięciu powyżej 1 kV 363
4. Czynności po uwolnieniu porażonego spod działania prądu elektrycznego 363
4.1. Sztuczne oddychanie 366
4.2. Pośredni masaż serca 369
4.3. Pierwsza pomoc przedlekarska przy innych obrażeniach ciała 371
VII ORGANIZACJA BEZPIECZNEJ PRACY PRZY EKSPLOATACJI URZĄDZEŃ, INSTALACJI I SIECI ELEKTROENERGETYCZNYCH 374
1. Zasady organizacji pracy 374
2. Bezpieczeństwo wykonywania prac przy urządzeniach elektrycznych 380
3. Organizacja prac pod napięciem – PPN 384
4. Etapy prac pod napięciem – PPN 385
5. Sprzęt ochronny i narzędzia pracy 387
6. Bezpieczeństwo i higiena pracy 397
VIII INSTALACJE ELEKTRYCZNE W OBIEKTACH ZAGROŻONYCH WYBUCHEM I POŻAREM 406
1. Wymagania ogólne 406
2. Podział urządzeń przeciwwybuchowych 407
3. Strefy zagrożenia wybuchem 408
4. Dobór urządzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem 410
5. Instalowanie urządzeń w strefach zagrożonych wybuchem 412
6. Eksploatacja urządzeń w strefach zagrożonych wybuchem 415
6.1. Oględziny 415
6.2. Przeglądy 416
6.3. Konserwacja i naprawy 418
IX INSTALACJE ELEKTRYCZNE NA TERENIE BUDOWY 423
1. Zasilanie w energię elektryczną terenu budowy 423
2.  Zalecany system ochrony przeciwporażeniowej do stosowania na terenie budowy 424
3. Eksploatacja instalacji i urządzeń elektrycznych na terenie budowy 427
X WARUNKI TECHNICZNE, JAKIM POWINNY ODPOWIADAĆ BUDYNKI I ICH USYTUOWANIE 432
XI RACJONALNA GOSPODARKA ELEKTROENERGETYCZNA 439
XII URZĄDZENIA ENERGOELEKTRONICZNE 442
XIII INSTALACJE ELEKTRYCZNE FUNKCJONUJĄCE W WARUNKACH POŻARU 446
1. Wymagania podstawowe 446
2. Przeciwpożarowy wyłącznik prądu 447
3.  Odbiory, próby i badania w instalacjach elektrycznych funkcjonujących w warunkach pożaru 448
4. Eksploatacja 449
XIV INSTALACJE I URZĄDZENIA ELEKTRYCZNE W BUDYNKACH ZAKŁADÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ 452
1. Wymagania podstawowe 452
2. Klasyfikacja pomieszczeń użytkowanych medycznie 453
3.  Wymagania dla instalacji elektrycznych w budynkach zakładów opieki zdrowotnej 453
4. Ochrona przeciwporażeniowa w pomieszczeniach medycznych grup 0, 1 i 2 455
5. Elektryczność statyczna 457
6. Eksploatacja – kontrola i konserwacja 458
7. Klasyfikacja urządzeń elektromedycznych pod względem klas ochronności oraz typy ochrony części aplikacyjnych 459
XV INSTALACJE FOTOWOLTAICZNE W BUDOWNICTWIE MIESZKANIOWYM 462
1. Budowa 462
XVI OŚWIETLENIE ELEKTRYCZNE 467
1. Informacje podstawowe 467
2. Eksploatacja urządzeń oświetlenia elektrycznego 471
XVII ZADANIA SŁUŻB EKSPLOATACYJNYCH – PODSTAWY BHP W ELEKTROENERGETYCE 474
1. Zadania osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, sieci, instalacji elektrycznych na stanowisku eksploatacji „E” oraz stanowisku dozoru „D” 474
2. Prace pomocnicze przy urządzeniach elektroenergetycznych 478
3. Ogólna instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy dla osób zajmujących się eksploatacją urządzeń, sieci i instalacji elektrycznych w miejscu pracy 479
XVIII PRZEMYSŁOWE MAGAZYNY ENERGII 485
XIX BUDOWA I INSTALACJA STACJI ŁADOWANIA (ŁADOWAREK) DO SAMOCHODÓW ELEKTRYCZNYCH 495
XX WYKAZ PODSTAWOWYCH PRZEPISÓW OBOWIĄZUJĄCYCH PRZY EKSPLOATACJI I DOZORZE SIECI, INSTALACJI I URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH 507
1. Ustawy 507
2. Rozporządzenia 508
3. Normy 510
4. Literatura 528
WYBRANE TERMINY I DEFINICJE 531
WZORY ŚWIADECTWA KWALIFIKACYJNEGO – GRUPA E I D, ZAŁĄCZNIKI 543
OZNACZENIA POLSKIE I ANGIELSKIE, SKRÓTY 549