WYBRANE PROBLEMY OCHRONY POWIERZCHNI ZIEMI

Wybrane problemy ochrony powierzchni ziemi
Autor: Andrzej Kulig (red. nauk.)

Celem publikacji jest przedstawienie wybranych współczesnych problemów ochrony powierzchni ziemi z perspektywy kierunków badań rozwijanych w tym zakresie na Wydziale IBHiIŚ (funkcjonującym w latach 1993–2015 pod nazwą Wydział Inżynierii Środowiska) Politechniki Warszawskiej, a także roli tych prac w dziedzinie nauk inżynieryjno-technicznych oraz utworzonej w 2018 roku dyscyplinie naukowej Inżynieria Środowiska, Górnictwo i Energetyka (IŚGiE).
Prace z zakresu ochrony środowiska przyrodniczego na Wydziale IBHiIŚ mają bardziej techniczny charakter, co wynika z natury uczelni technicznej, a przez to częściej dotyczą środowiska przekształconego w wyniku procesów antropogenicznych lub wręcz zdegradowanego. Prezentowana w monografii problematyka badawcza oraz prace naukowe i wdrożeniowe dotyczą zróżnicowanych zagadnień, począwszy od metod charakteryzowania środowiska gruntowo-wodnego, poprzez procesy przekształcania i degradacji powierzchni ziemi, aż po metody remediacji i rekultywacji gruntów oraz zapobiegania szkodom w środowisku.
Przedstawione wybrane zagadnienia i problemy w obszarze współczesnej ochrony powierzchni ziemi mogą zainteresować studentów, doktorantów lub młodych pracowników nauki, poszukujących ścieżek swoich eksploracji lub dociekań w inżynierii i ochronie środowiska.

SPIS TREŚCI
Streszczenie 5
Summary 7
WYKAZ SKRÓTÓW I SKRÓTOWCÓW (AKRONIMÓW) 8
1. WSTĘP 11
2. GLEBOZNAWSTWO W POLITECHNICE WARSZAWSKIEJ W LATACH 1915–1945
– ZARYS HISTORYCZNY 13
2.1. Zadania dydaktyczne i badawcze w okresie pierwszych dekad funkcjonowania PW 13
2.2. Pionierscy naukowcy i dydaktycy z zakresu gleboznawstwa – ich biografie i dokonania16
3. PROBLEMATYKA OCHRONY POWIERZCHNI ZIEMI W DZIAŁALNOŚCI WY-
DZIAŁÓW: BUDOWNICTWA WODNEGO, INŻYNIERII SANITARNEJ ORAZ INŻY-
NIERII SANITARNEJ I WODNEJ (LATA 1945–1993) 22
3.1. Zagadnienia glebowe na Wydziale Inżynierii (lata 1945–1950) oraz na Wydziałach
Budownictwa Wodnego i Inżynierii Sanitarnej (lata 1950–1960) 22
3.2. Działalność edukacyjna i badawcza na Wydziale Inżynierii Sanitarnej i Wodnej (lata
1960–1993) 26
4. PROBLEMATYKA METOD BADAWCZYCH I REKULTYWACJI ŚRODOWISKA
GRUNTOWO-WODNEGO (LATA 1993–2024). 30
4.1. Zagadnienia badań gleboznawczych i glebowych związanych z ochroną powierzchni ziemi30
4.1.1. Wprowadzenie – rozwój Zespołu Ochrony Powierzchni Ziemi na WIBHiIŚ w PW.30
4.1.2. Prace gleboznawcze w Bolimowskim Parku Krajobrazowym 35
4.1.3. Badania glebowe na terenie Parku w Żelazowej Woli 37
4.1.4. Badania monitoringowe gleby i ziemi – logistyka i technologie 41
4.2. Przeglądy ekologiczne terenu 44
4.2.1. Rozwój potrzeb i metod w zakresie przeglądów ekologicznych terenu 44
4.2.2. Rozwiązania metodyczne i ich ograniczenia – przykłady 51
4.3. Badania stopnia degradacji terenu i projektowanie prac rekultywacyjnych 54
4.4. Metody remediacji zanieczyszczonych gleb i gruntów 60
4.4.1. Badania związane z remediacją gleb zanieczyszczonych metalami, ich mobilno-
ścią i biodostępnością dla roślin 60
4.4.2. Badanie procesów oczyszczania gruntu zanieczyszczonego produktami ropopo-
chodnymi 62
4.4.3. Przykłady badania oraz oceny zanieczyszczenia gleby i ziemi dla potrzeb ich
remediacji 64
4.5. Badania chemiczne gleb w Zakładzie Informatyki i Badań Jakości Środowiska – pro-
blematyka metali ciężkich w środowisku 66
4.5.1. Zarys historyczny początków badań z zakresu gleboznawstwa na Wydziale ISiW66
4.5.2. Badania nad rozprzestrzenianiem się metali ciężkich oraz radionuklidów w śro-
dowisku. 67
4.5.3. Formy występowania metali ciężkich w glebach – mobilność i biodostępność
169Spis treści
metali w ekosystemie glebowym 72
4.6. Badania glebowe w Zakładzie Informatyki i Badań Jakości Środowiska – wykorzysta-
nie geostatystyki, magnetometrii i teledetekcji 76
4.6.1. Ćwierć wieku rozwoju i zastosowań geostatystyki w badaniach glebowych na
Wydziale IBHiIŚ na tle rozwoju geostatystyki w kraju i na świecie 76
4.6.2. Magnetometria jako przykład przełomowej metody badania gleb 84
4.6.3. Badania satelitarne wilgotności gleby i suszy glebowej 89
4.7. Bioremediacja gruntów zanieczyszczonych produktami ropopochodnymi 95
4.7.1. Zarys problematyki – wstępne badania nad procesami bioremediacji prowadzo-
ne w Zakładzie Biologii Politechniki Warszawskiej 95
4.7.2. Prace rekultywacyjne – współpraca z partnerami przemysłowymi 97
4.7.3. Współpraca naukowa w ramach projektów Unii Europejskiej 99
4.7.4. Edukacja i promowanie procesów bioremediacji do oczyszczania gruntów 101
4.8. Ochrona wód podziemnych – metody modelowania i badań terenowych opracowane
w Zespole Gospodarki Wodnej i Hydrologii w KOiKŚ 103
4.8.1. „Nie ma nic bardziej praktycznego niż dobra teoria”. 103
4.8.2. Zagadnienia badawcze związane z modelowaniem przepływu i transportu za-
nieczyszczeń w ośrodkach porowatych 105
4.8.3. Współpraca z partnerami przemysłowymi 110
4.9. Zagadnienia degradacji i rekultywacji terenów w gospodarce odpadami 116
4.9.1. Wprowadzenie 116
4.9.2. Rekultywacja i badania oddziaływania na środowisko składowisk odpadów
– badania, koncepcje, projekty 117
4.9.3. Opinie, raporty PE i OOŚ w zakresie oddziaływania na środowisko obiektów
gospodarki odpadami 118
4.9.4. Wytyczne ogólnokrajowe w gospodarce odpadami 120
5. PERSPEKTYWY ROZWOJU BADAŃ I KSZTAŁCENIA AKADEMICKIEGO 122
6. PODSUMOWANIE I WNIOSKI 125
BIBLIOGRAFIA 126
Rozprawy habilitacyjne (monografie) 126
Prace doktorskie 126
Podręczniki, skrypty, monografie 127
Publikacje w czasopismach międzynarodowych 128
Publikacje w czasopismach krajowych 131
Artykuły opublikowane w materiałach konferencyjnych o zasięgu międzynarodowym 135
Artykuły opublikowane w materiałach konferencyjnych o zasięgu krajowym. 139
Inne publikacje 142
Raporty i ekspertyzy dla instytucji zagranicznych 143
Raporty, ekspertyzy i opinie dla instytucji krajowych 143
Patenty lub normy 148
Projekty i prace badawcze (w tym statutowe) 148
Prezentacje wyników badań na konferencjach naukowych. 149
BIOGRAMY AUTORÓW 151
WYKAZ RYCIN 163